Επιμένουμε ότι ο Μαλιακός είναι πηγή ζωής και μια ανεκτίμητη πηγή πλούτου για την Φθιώτιδα και όχι μόνο. Είναι ένα σπάνιο οικοσύστημα που φιλοξενεί πλούσια ιχθυοπανίδα -είναι ένας από τους καλύτερους ιχθυογεννητικούς σταθμούς της χώρας μας- πολλά πουλιά, κυρίως μεταναστευτικά, πλούσια χλωρίδα και φυσικά τον άνθρωπο. Μαζί με το Δέλτα και την Κοιλάδα του Σπερχειού είναι ενταγμένος στο Δίκτυο NATURA 2000. Οι ανθρώπινες δραστηριότητες είναι αυτές που απειλούν άμεσα τον Μαλιακό και τον θέτουν σε κίνδυνο. Η πρόσφατη κρίση ήταν μια προειδοποίηση. Επιμένουμε ότι το ζήτημα είναι κυρίως πολιτικό. Απαιτείται αλλαγή του τρόπου «ανάπτυξης» της τοπικής οικονομίας με προσανατολισμό στη βιώσιμη οικονομική δραστηριότητα, στη βιώσιμη αλιεία, τον οικοτουρισμό και τον ήπιο τουρισμό, την βιολογική γεωργία και τα παραδοσιακά προϊόντα, κυρίως την ελιά. Χρειάζεται αλλαγή του τρόπου διαχείρισης της κοιλάδας του Σπερχειού και της παράκτιας ζώνης του Μαλιακού. Μια άλλη πολιτική και μια τακτική που θα πετύχει την αρμονική συνύπαρξη του ανθρώπου και των οικοσυστημάτων.
Η άναρχη και ασύδοτη ως τώρα «ανάπτυξη» χωρίς τη χωροθέτηση λειτουργιών και δραστηριοτήτων, χωρίς ελέγχους, προσανατολισμούς και στόχους, οδήγησαν στα σημερινά αδιέξοδα της κρίσης που βιώνουμε στην περιοχή: κρίση οικονομική, κοινωνική, περιβαλλοντική, αλλά κυρίως μια βαθειά οικολογική κρίση.
Σήμερα βρισκόμαστε σε μια δύσκολη περίοδο αναφορικά με τα προβλήματα, που προκύπτουν με την κατάσταση στον κόλπο. Αναφέρουμε ορισμένες από τις ανθρώπινες δραστηριότητες και τις αιτίες, που ενισχύουν την άποψή μας για τις απειλές, τις οποίες δέχεται ο Μαλιακός και τις οποίες οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε άμεσα:
1. Στο Αχλάδι της Ανατολικής Φθιώτιδας είχαμε διαμαρτυρίες και κινητοποιήσεις των κατοίκων και των μελών του Συλλόγου Περιβάλλοντος, για τη ρύπανση της θάλασσας από εργοστάσιο, καθώς και για την έντονη δυσοσμία. Οι Επιθεωρητές Περιβάλλοντος επέβαλαν πρόστιμο στην ως άνω αναφερόμενη εταιρεία 400.000 ευρώ, για έξι συγκεκριμένες περιβαλλοντικές παραβάσεις.
2. Στο Αυλάκι της Στυλίδας, από τις αρχές του καλοκαιριού του 2008, είχαμε διαμαρτυρίες των κατοίκων του χωριού, για την έντονη δυσοσμία, που προκαλούσε «η συγκέντρωση στη μη στεγανή γούρνα πίσω από το εργοστάσιο των απόβλητων, όπου είχαμε δημιουργία αναερόβιων συνθηκών με αποτέλεσμα τις οσμές(…)» γνωστής εταιρείας, ένα από τα δέκα μεγαλύτερα εργοστάσια επεξεργασίας και τυποποίησης ελαιών στον κόσμο που λειτουργούσε μέχρι στις αρχές του Φθινοπώρου 2008 χωρίς άδεια διάθεσης υγρών αποβλήτων…!
Στις 12/3/2009 (αριθ πρωτ 1534 Σχετ: 2091/09, 986/09, 844/09, 10638/08) εκδίδεται η απόφαση του Νομάρχη Φθιώτιδας: «επιβολής προστίμου ύψους πέντε χιλιάδων Ευρώ (5.000,00 Ευρώ)… για την παράβαση μη τήρησης όρων διάθεσης των υγρών αποβλήτων».
Σήμερα βλέπουμε τις δεξαμενές του εργοστασίου να γεμίζουν μέχρι επάνω και να αδειάζουν με τρόπο μυστήριο. Η Μελέτη Περιβαλλοντικών Όρων προβλέπει, η διάθεση των υγρών αποβλήτων να γίνεται υπεδάφια και έπειτα από βιολογική επεξεργασία (ποια όμως υπεδάφια, όταν το έδαφος της περιοχής δεν είναι καθόλου απορροφητικό;;).
3. Στη Δαμάστα, εταιρεία επεξεργασίας ανακυκλωμένου χαρτιού και παραγωγής χάρτου, οδηγεί τα λύματά της στον παραπόταμο του Σπερχειού, στον Ασωπό, και από κει στον Μαλιακό. Ύστερα από πολλές καταγγελίες, οι Επιθεωρητές Περιβάλλοντος επέβαλαν πρόστιμο 36.000 ευρώ για παράνομη λειτουργία του εργοστασίου, ο διευθυντής του οποίου είπε σε τηλεοπτικό κανάλι: «Ωραία, τιμωρηθήκαμε, πληρώσαμε, όλα καλά». «Ο ρυπαίνων πληρώνει», σε όλο του το μεγαλείο…
4. Εργοστάσιο επεξεργασίας και τυποποίησης ελιάς δίπλα στην Αγία Τριάδα του Μώλου, , εδώ και καιρό είναι σε διαρκή δικαστική διένεξη με τους φορείς της περιοχής για ρύπανση της θάλασσας με απόβλητα, τα οποία θεωρήθηκαν και ως η αιτία θανάτου των ψαριών στην παραλία της Αγίας Τριάδας.
5. Βιομηχανία στην περιοχή της Δαμάστας και δίπλα στον Σπερχειό, με υποπροϊόντα πυρηνελαιουργείου και σπορελαιουργείου αναγκάστηκε να κλείσει για λίγες μέρες ο νομάρχης Φθιώτιδας για μη συμμόρφωση στις περιβαλλοντικές της υποχρεώσεις.
6. Τα πενήντα περίπου ελαιοτριβεία που λειτουργούν στη Φθιώτιδα, τα οποία σχεδόν στο σύνολό τους έχουν άμεση ή έμμεση επαφή με τον Μαλιακό, ρίχνουν τα απόβλητά τους, χωρίς καμιά επεξεργασία, στους χείμαρρους, αλλά και στον Σπερχειό και τον Μαλιακό απευθείας. Αυτό δεν το αρνείται κανείς. Κανένα μέτρο δεν έχει λάβει η οργανωμένη πολιτεία, ούτε και είναι στα σχέδιά της κάτι τέτοιο.
7. Ο Βιολογικός Καθαρισμός της πόλης της Λαμίας λειτουργεί πλημμελώς, δεχόμενος πολύ μεγαλύτερο όγκο λυμάτων από όσα μπορεί να επεξεργαστεί. Με αποτέλεσμα να στέλνει στον Μαλιακό ανεπεξέργαστα τα λύματα της πόλης και βιομηχανικά απόβλητα, που παράνομα - κατά τη γνώμη μας - δέχεται από διάφορα εργοστάσια της περιοχής. Η ΔΕΥΑ Λαμίας έχει μελέτη επέκτασης του Βιολογικού, η οποία όμως ακόμα δεν έχει εξασφαλίσει τη χρηματοδότηση από την Περιφέρεια και το αρμόδιο Υπουργείο.
8. Αρκετές κτηνοτροφικές μονάδες, στάβλοι και τυροκομεία στην περιοχή της κοιλάδας του Σπερχειού, του Δέλτα αλλά και βόρεια της ΒΙΠΕ στέλνουν τα λύματά τους ανεπεξέργαστα στον Μαλιακό.
9. Στα Καμένα Βούρλα, μέχρι πρόσφατα, το μεγαλύτερο ξενοδοχείο και η μπροστινή πλαζ της πόλης, αλλά κι άλλα ξενοδοχεία, δεν ήταν συνδεδεμένα με το αποχετευτικό δίκτυο και τον Βιολογικό Καθαρισμό, ενώ ένα μικρό τμήμα της πόλης είναι ακόμα εκτός δικτύου. Να θυμηθούμε ότι στις 15/3/2006 οι Επιθεωρητές Περιβάλλοντος επέβαλαν πρόστιμο 6.500 ευρώ στον Βιολογικό Καμένων Βούρλων και στις 4/4/2006 πρόστιμο 23.000 ευρώ στο ξενοδοχείο. Στο μεταξύ στάβλος λειτουργεί εδώ και πολλά χρόνια δίπλα στη θάλασσα κοντά στο Ασπρονέρι, χωρίς να θορυβείται κανείς.
10. Ο Άγιος Κωνσταντίνος δεν έχει βιολογικό καθαρισμό ενώ διαθέτει βόθρους απορροφητικούς, μερικά μέτρα από τη θάλασσα. Στο μεταξύ η συζήτηση για τη μεταφορά των λυμάτων του Αγίου Κωνσταντίνου στον βιολογικό Καμένων Βούρλων φαίνεται ότι ναυαγεί. Στον Λογγό έχουμε καταγγελίες για κάμπινγκ που λειτουργεί χωρίς άδεια, όπως έχουμε και καταγγελίες για παράνομη διάθεση λυμάτων εργοστασίου σε χείμαρρο στο ύψος του Λογγού.
11. Η Στυλίδα έχει βιολογικό καθαρισμό που κατασκευάστηκε πριν 15 χρόνια, ο οποίος δεν λειτουργεί γιατί η πόλη δεν διαθέτει αποχετευτικό δίκτυο. Τώρα γίνεται μελέτη για την κατασκευή αποχετευτικού δικτύου για να μπορέσει να ενταχθεί στο ΕΠΠΕΡΑΑ. Αν προλάβει… Στο μεταξύ οι κάτοικοι της Αγίας Μαρίνας Στυλίδας είναι σε απόγνωση, γιατί η εταιρεία ΕΛΜΙΝ συνεχίζει να «φορτώνει» τα σπίτια και τα περιβόλια του χωριού με τη σκόνη του σπαστήρα, αλλά και να ρίχνει αρκετές ποσότητες στείρων υλικών στο βυθό της θάλασσας, απαξιώνοντας περιουσίες και απειλώντας άμεσα την υγεία των κατοίκων και το θαλάσσιο οικοσύστημα.
12. Κανένας παράλιος οικισμός δεν διαθέτει βιολογικούς (έχουν υποτίθεται βόθρους), ενώ πολλές επιχειρήσεις και κατοικίες κοντά στις ακτές έχουν αγωγούς βαθειά στη θάλασσα. Το ίδιο συμβαίνει και στον Μώλο, ο Δήμαρχος του οποίου πρόσφατα μάς είπε ότι ξεκινάει τώρα η προσπάθεια για να συζητηθεί το θέμα με τον Δήμο Καμένων Βούρλων, μήπως δεχτούν τα λύματά τους στο βιολογικό.
13. Πολλά βυτιοφόρα αδειάζουν το “πολύτιμο” υλικό τους είτε στις σούδες, είτε απευθείας στη θάλασσα, κατά τις νυχτερινές ειδικά ώρες. Κρίνουμε απαραίτητη την απαγόρευση της κυκλοφορίας των οχημάτων εκκενώσεως βόθρων τη νύχτα, αλλά και ο βιολογικός της Λαμίας να δέχεται βυτιοφόρα μόνο μέχρι το μεσημέρι.
14. Η Σπερχειάδα και η Μακρακώμη διαθέτουν βιολογικό καθαρισμό από το 1995, ο οποίος δεν λειτούργησε ποτέ, ενώ δεν έχει κατασκευαστεί το αποχετευτικό δίκτυο. Η Μακρακώμη ρίχνει τα λύματα επίσημα στον Σπερχειό μέσω του δικτύου ομβρίων. Μέχρι πρόσφατα οι δεξαμενές και οι άλλοι βοηθητικοί χώροι του βιολογικού καθαρισμού ήταν γεμάτοι δέντρα και βάτα, εικόνα που άξιζε να φτάσει στην Ευρωπαϊκή Ένωση για να δουν πώς αξιοποίησε η χώρα το Β΄ΚΠΣ. Κι οι δύο κωμοπόλεις επίσης έχουν τις επίσημες χωματερές τους (ΧΑΔΑ) στην κοίτη του Σπερχειού.
15. Σε πρόσφατο δημοσίευμα τοπικής εφημερίδας, διαβάσαμε για εργοστάσιο παραγωγής κόλλας στην Ανθήλη, που πήρε παράνομα άδεια για διάθεση των λυμάτων του στο βιολογικό της Λαμίας. Η περιοχή υποτίθεται ότι είναι προστατευόμενη περιοχή NATURA.
16. Η ευθυγράμμιση της κοίτης του Υπερχειλιστή θεωρείται ένα από τα σοβαρότερα “εγκλήματα” που έγιναν σε βάρος του Σπερχειού. Η ευθυγράμμιση έγινε για λόγους προστασίας των έργων του ΟΣΕ και φοβούμαστε χωρίς Περιβαλλοντική Μελέτη. Σήμερα δέχεται τη μεγαλύτερη ποσότητα των νερών του ποταμού, τα οποία πηγαίνουν με μεγαλύτερη ταχύτητα στον Μαλιακό. Μεταφέρονται έτσι όλες οι ποσότητες των λιπασμάτων και των φυτοφαρμάκων στη θάλασσα, ενώ πριν τα συγκρατούσαν οι μαιανδρισμοί και τα καλάμια της κλασικής κοίτης, που λειτουργούσαν ως φίλτρα και επιτυγχάνονταν έτσι ο μερικός καθαρισμός των νερών.
17. Στην παράκτια περιοχή Μώλου – Αγίου Σεραφείμ, θα προτείναμε στον καθένα να την περπατήσει και να συζητήσει με τους κατοίκους της περιοχής. Έχει γίνει ένας απέραντος σκουπιδότοπος από τα σκουπίδια των οικοδομών που ρίχνονται με την άδεια του Δήμου, όπως λένε οι ίδιοι οι κάτοικοι. Την εικόνα συμπληρώνει η ιχθυοτροφική μονάδα με τους χαλασμένους κλωβούς και τα άλλα υλικά της πεταμένα στην παραλία. Σύμφωνα με καταγγελίες κατοίκων της περιοχής, το ιχθυοτροφείο κάθε πρωί καίει τις πλαστικές συσκευασίες σε βαρέλι μέσα στη θάλασσα, με το προϊόν της καύσης να πηγαίνει φυσικά στο βυθό. Να σημειωθεί ότι ο βυθός, κοντά και γύρω από το ιχθυοτροφείο, είναι νεκρή θάλασσα.
18. Δίπλα στο κάμπινγκ του ΕΟΤ λειτουργεί παράνομα ο σκουπιδότοπος των Καμένων Βούρλων (πάνω ακριβώς από το κάμπινγκ και κάτω από την Εθνική). Είναι λένε τα οικοδομικά απορρίμματα και τα μπάζα εκσκαφών, αλλά δεν είναι μόνο αυτά.
19. Από τα έργα της σήραγγας του ΟΣΕ στον Καλλίδρομο κατεβάζει ο Βοάγριος (ο χείμαρρος) αρκετά φερτά, και οι αμμοληψίες συμπληρώνουν ένα σκηνικό που δεν είναι καθόλου αναίτιο για ό,τι συμβαίνει σήμερα στην περιοχή.
20. Στην επαρχία της Φθιώτιδας δεν υπάρχει ΧΥΤΑ, η ανακύκλωση είναι στα σπάργανα και τα περισσότερα σκουπίδια οδηγούνται (αν δεν καίγονται) στον Μαλιακό - με τον έναν ή τον άλλον τρόπο.
21 Η μη λειτουργία καρνάγιου στην ευρύτερη περιοχή του Μαλιακού για τους καθαρισμούς,, χρωματισμούς και τα καλαφατίσματα των μικρών σκαφών προσθέτει ρύπους στη θάλασσα.
22. Καμία Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων δεν εφαρμόζεται στα μεγάλα έργα του ΠΑΘΕ και της ΕΡΓΟΣΕ, ούτε φυσικά ελέγχεται η εφαρμογή τους. Για παράδειγμα η μελέτη του ΠΑΘΕ προβλέπει τα βρόχινα νερά που ξεπλένουν την άσφαλτο, να οδηγούνται σε βιολογικούς καθαρισμούς πριν πάνε στους χείμαρρους και στη θάλασσα, για να απαλλάσσονται από τα βαρέα μέταλλα και τις άλλες ουσίες. Φυσικά δεν λειτουργεί κάτι τέτοιο.
Πολλά ακόμα θα μπορούσε να αναφέρει κανείς, όπως για τις ποσότητες των λιπασμάτων και των φυτοφαρμάκων που χρησιμοποιούν οι αγρότες, και που θα μπορούσαν, κατά προτεραιότητα, να ενταχθούν στο πρόγραμμα απονιτροποίησης, αλλά διάφορες σκοπιμότητες ενέταξαν στο πρόγραμμα το Δομοκό και τη Λοκρίδα.
Στο μεταξύ περιμένουμε τα αποτελέσματα της επίσκεψης των Επιθεωρητών Περιβάλλοντος στην περιοχή, καθώς και τα αποτελέσματα των δειγματοληψιών του ΠΑΚΟΕ, τα οποία, όπως μας είπαν, θα είναι έτοιμα στα μέσα Αυγούστου.
Μέχρι τώρα την ευθύνη για τον προληπτικό έλεγχο όλων των προαναφερθέντων την έχει το Τμήμα Περιβάλλοντος της Διεύθυνσης Περιβάλλοντος και Χωροταξίας της Νομαρχίας, η οποία διαθέτει μόνο δύο υπαλλήλους. Η απορία μας ήταν και παραμένει: πώς είναι δυνατόν δύο υπάλληλοι να επιβλέψουν έναν ολόκληρο νομό, όπως αυτόν της Φθιώτιδας, και να αποδώσουν θετικό έργο. Η πρόσφατη απόφαση του Νομαρχιακού Συμβουλίου για την αναβάθμιση του Τμήματος σε Διεύθυνση, με τη αρμόζουσα στελέχωση, πιστεύουμε ότι είναι το πρώτο βήμα προς μία θετική κατεύθυνση. Περιμένουμε να δούμε τα αποτελέσματα.
Τέλος, έχουμε ζητήσει από τη Διεύθυνση Περιβάλλοντος Χωροταξίας της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Φθιώτιδας, ως Κίνηση Πολιτών «ΜΑΛΙΑΚΟΣ SOS», αντίγραφα των αδειών λειτουργίας και των αδειών διάθεσης των λυμάτων όλων των εργοστασίων και των ελαιοτριβείων της περιοχής του Μαλιακού και της λεκάνης του Σπερχειού για να μπορέσουμε έτσι να βοηθήσουμε και την εισαγγελική αρχή, στην οποία έχουμε καταθέσει μηνυτήρια αναφορά κατά παντός υπευθύνου για την ρύπανση του Μαλιακού.
Ιδού λοιπόν «πεδίο δόξης λαμπρό» για τις αρμόδιες υπηρεσίες και τους φορείς. Ελπίζουμε τα πρώτα αποτελέσματα να είναι αυτά που θα αποκαταστήσουν την χαμένη εμπιστοσύνη των πολιτών απέναντι στη θάλασσα, την πολιτεία και τους υπεύθυνους φορείς.
Στέφανος Σταμέλλος
Μέλος των Οικολόγων Πράσινων
