"Έζησα έρημος και ισχυρός"
Η φιλοσοφική μελέτη του θανάτου νοείται μόνο κάτω από την απόλυτη προσωπική βίωση και συνείδηση για το τι ακριβώς μελετάται. Δεν πρόκειται για ένα απομακρυσμένο ενδεχόμενο της υπάρξεως. Πρόκειται για τη μοναδική βεβαιότητα η οποία στην ουσία της επαληθεύει την ίδια τη ζωή. Ο άνθρωπος δεν είναι τίποτα άλλο από μια απέραντη δυνατότητα.
Ενδέχεται να γίνει κάποιος, οποιοσδήποτε και να πετύχει κάτι, οτιδήποτε. Όλοι λίγο πολύ άλλωστε έχουμε ακούσει ή διαβάσει τις παροιμιώδεις εκφράσεις του Ηρακλείτου ότι όλα κινούνται, ότι κάθε μέρα ο ήλιος είναι καινούριος ή ακόμα ότι κανείς δε μπορεί να μπει στο ίδιο ποτάμι δυο φορές. Ποιος λοιπόν μπορεί να ισχυριστεί ότι κατέχει μια απόλυτα βέβαιη αλήθεια σχετικά με την ανθρώπινη ύπαρξη;
Η καθημερινή μας ζωή, είτε βρεθούμε σε κατάσταση οργανωμένης κοινωνίας, είτε ελεύθεροι στη φύση, στηρίζεται πάνω σε πολλές και ποικίλες πιθανότητες. Η εσωτερικότητα του ανθρώπου όμως διατηρεί μια βεβαιότητα και μάλιστα στην απόλυτή της μορφή: το επικείμενο γεγονός της κατάλυσης της ανθρώπινης υπόστασης, του παντοκράτορος -όπως πολλοί θα τον ονομάσουν- θανάτου.
Ο θάνατος για τους Έλληνες στοχαστές δεν είναι τιμωρία, δεν είναι πτώση, δεν είναι έκπτωση. Είναι ένα κομμάτι της φύσης, ένας επιβλητικός νόμος της ανάγκης που κρατά τον κόσμο όρθιο. Οι Έλληνες ζουν (με) το θάνατο, συνομιλούν μαζί του, τον κάνουν πρωταγωνιστή στις προσωπικές τους ιστορίες.
Πριν την αυγή της καθαρής επιστήμης, τα ομηρικά έπη και οι κόσμοι των θεών και των ηρώων μας παρουσιάζουν τον Άδη εκ των έσω. Ο Άδης (Πλούτων) σύμφωνα με τη μυθολογία (Ησίοδος, Θεογονία, 455), μαζί με τον Δία και τον Ποσειδώνα είναι γιος του Κρόνου και της Ρέας. Σε αυτόν ανατέθηκε το βασίλειο του κάτω κόσμου.
Πρόκειται για την προσωποποίηση του θανάτου καθώς πολλοί αναφέρονται στο γεγονός του θανάτου αναφέροντας συνεκδοχικά το όνομα του Άδη. Ο Οδυσσέας θα κατέλθει στον κόσμο των νεκρών (Όμηρος, Οδύσσεια, ραψ. Ια’ «Νέκυια») και θα συνομιλήσει μαζί τους, αναζητώντας το χρησμό του μάντη Τειρεσία σύμφωνα με τη συμβουλή του Ερμή.
Η μυθολογία επίσης μας αποκαλύπτει την ανθρωπογενή συμπεριφορά του Άδη καθώς ανεβαίνει στον κόσμο των ζωντανών για να αρπάξει (Ομηρικοί ύμνοι, «προς Δήμητρα») και να κάνει γυναίκα του την όμορφη Περσεφόνη, κόρη της θεάς Δήμητρας. Ο Άδης σύμφωνα με τη μυθολογία ήταν και αυτός που καθόρισε την εναλλαγή των εποχών του έτους.
Η Δήμητρα παρακάλεσε τον Δία να πείσει τον Άδη να αφήσει την κόρη της να ανέβει στον κόσμο των ζωντανών. Έτσι πέτυχε να ανεβαίνει η κόρη της για οχτώ μήνες στο φως και να κατεβαίνει για τέσσερις μήνες στην αγκαλιά του Άδη. Οι οχτώ χαρούμενοι μήνες για τη Δήμητρα και οι τέσσερις λυπημένοι ήταν και η εναλλαγή των εποχών του έτους για τους Έλληνες.
Χαρακτηρισμός του θανάτου ως εκείνου που κρατά το πηδάλιο όλων των θνητών γίνεται και στους Ορφικούς ύμνους, οι οποίοι κατά πολλούς είναι ακόμα παλαιότεροι των Ομηρικών επών. Χαρακτηριστικό στη συγκεκριμένη περίπτωση των Ορφικών ύμνων είναι ότι η φράση «πάντων κρατύνεις» (κρατάς το πηδάλιο των πάντων) που αποδίδεται στο θάνατο, αποδίδεται εξίσου και στον έρωτα (Ορφικοί ύμνοι, 58, 87).
Έρως και θάνατος, δύο νόμοι θεμελιακοί, οι δύο κορυφές της υπάρξεως που ανάμεσά τους ξεδιπλώνεται το σύμπαν. Το τέλος και η αρχή, η αρχή και το τέλος μοιάζουν να συμπίπτουν και ιδιαιτέρως σε μια κυκλική αντίληψη του χρόνου. Η σχέση του έρωτα και του θανάτου είναι άμεση και καταλυτική και καταδεικνύεται από τα πρώτα δείγματα γραφής, τέχνης και μυστηριακής δραστηριότητας των Ελλήνων.
Η υπέρβαση της μυθολογικής ερμηνείας του κόσμου και των αρχών που τον ...
