Η ποινική ευθύνη των υπουργών είναι ζήτημα που ανάγεται στους μεσαιωνικούς χρόνους της Αγγλίας. Γενεσιουργός του θεσμού της ευθύνης των υπουργών υπήρξε η πρακτική του αγγλικού πολιτεύματος, εφόσον «the King can do no wrong».
Δε γινόταν λοιπόν να μην αποτελέσει μέλημα και των ελληνικών Συνταγμάτων η ποινική ευθύνη των υπουργών.
Ο πρώτος σχετικός νόμος ήταν ο ΦΠΣτ του 1876, ο οποίος τροποποιήθηκε από τον Ν. ΧΕ του 1873. Το νομοθετικό αυτό καθεστώς διατηρήθηκε μέχρι την έκδοση του ν.δ. 802/1971, ενώ ακολουθήθηκε και από το Σύνταγμα του 1975, με τη ρητή διάταξη «ώσπου να εκδοθεί ο από το άρθρο 86 παρ. 1 προβλεπόμενος νόμος».
Χρειάστηκε να ξεσπάσει το «σκάνδαλο Κοσκωτά» το 1989 για να εκδοθεί τελικά ο σχετικός νόμος 2509/1997. (Αυτό βέβαια δεν είναι αποκλειστικά ελληνικό χαρακτηριστικό. Και στο Βέλγιο χρειάστηκε να ξεσπάσει το ανάλογο σκάνδαλο περί κατάθεσης μίζας σε συγκεκριμένο κόμμα για να εκδοθεί το 1989 νόμος που να ρυθμίζει την χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων).
Επειδή όμως και οι διατάξεις του Ν. 2509/1997 έγιναν αντικείμενο σφοδρών επικρίσεων, κρίθηκε αναγκαία η τροποποίησή τους, η οποία συνετελέσθη εν έτει 2001 με την αναθεώρηση του Συντάγματος.
Και πάλι όμως, το σχετικό άρθρο 86 του Συντάγματος δε συμβαδίζει με την έννοια του Κράτους-Δικαίου ούτε ανταποκρίνεται στις ανάγκες μιας δικαιοκρατικής κοινωνίας.
Γιατί;
Παραθέτω τους βασικότερους λόγους, στους οποίους στηρίζω την άποψή μου αυτή:
Α) Το Κοινοβούλιο χρειάζεται να αποφασίσει δύο φορές, κατ’ απόλυτη πλειοψηφία του αριθμού των βουλευτών, ώστε να ασκηθεί ποινική δίωξη. Αρχικά, για τη σύσταση ειδικής κοινοβουλευτικής επιτροπής σχετικά με τη διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης και εν συνεχεία, όταν το πόρισμα εισαχθεί στην Ολομέλεια της Βουλής, θα αποφασίσει για την άσκηση ή μη τη δίωξης.
! Σημειωτέον δε, ότι αν ο «εγκαλούμενος» Υπουργός ανήκει στο κόμμα που διαθέτει την πλειοψηφία στη Βουλή, τότε η λήψη της απόφασης της Βουλής για τη σύσταση ειδικής κοινοβουλευτικής επιτροπής σχετικά με τη διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης και την άσκηση ή μη της ποινικής δίωξης καθίσταται σχεδόν αδύνατη!
Β) Σύμφωνα με την παρ. 3 του άρθρου 86 Συντ. «η Βουλή μπορεί να ασκήσει την κατά την παρ. 1 αρμοδιότητά της (σύσταση επιτροπής και άσκηση δίωξης) μέχρι το πέρας της δεύτερης τακτικής συνόδου της βουλευτικής περιόδου που αρχίζει μετά την τέλεση του αδικήματος)».
Τι σημαίνει αυτό; Σχεδόν σίγουρη ατιμωρησία για όσα αδικήματα τελέστηκαν κατά τη διάρκεια της τελευταίας συνόδου της προηγούμενης βουλευτικής περιόδου εφόσον το ίδιο κόμμα κερδίσει τις εκλογές!
Γ) Ο σχετικός νόμος περί ποινικής ευθύνης Υπουργών (Ν. 3126/2003) προβλέπει ότι οι αξιόποινες πράξεις (πλημμελήματα, κακουργήματα) παραγράφονται με τη συμπλήρωση 5ετίας από την ημέρα τέλεσής τους, προθεσμία ιδιαίτερα ασφυκτική, που οδηγεί στην εξάλειψη του αξιοποίνου σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Εν κατακλείδι, θεσμοθετήθηκε μια ιδιαίτερα πολύπλοκη διαδικασία για την ποινική δίωξη των υπουργών, η οποία δύσκολα καταλήγει στην παραπομπή τους στο ακροατήριο.
Εντύπωση όμως προκαλεί η αντιμετώπιση του ιδίου ζητήματος από τα Συντάγματα άλλων χωρών:
Το αμερικανικό σύνταγμα ορίζει ότι η Βουλή των Αντιπροσώπων έχει τη μοναδική εξουσία να απαγγείλει κατηγορία κατά υπουργών για αξιόποινη πράξη, η Γερουσία να εκδικάσει την κατηγορία ενώ για την καταδικαστική απόφαση απαιτείται η πλειοψηφία των 2/3 των παρόντων γερουσιαστών. Ο καταδικασθείς υπουργός καθαιρείται από το αξίωμά του και στη συνέχεια μπορεί να δικαστεί στα κοινά δικαστήρια όπως οι λοιποί πολίτες.
Το ισχύον Σύνταγμα της Γαλλίας ορίζει ότι τα υπουργικά εγκλήματα δικάζονται από το «Δικαστήριο της Δημοκρατίας», το οποίο συγκροτείται από 12 κοινοβουλευτικούς και 3 αρεοπαγίτες. Οποιοσδήποτε ισχυρίζεται ότι ζημιώθηκε από αξιόποινη πράξη Υπουργού μπορεί να υποβάλλει μήνυση στην «Επιτροπή Προσφυγών», η οποία είτε τη θέτει στο αρχείο είτε παραπέμπει τον Υπουργό στο παραπάνω «Δικαστήριο της Δημοκρατίας».
Στην Ιταλία προβλέπεται οι Υπουργοί να δικάζονται από τα κοινά δικαστήρια για τις αξιόποινες πράξεις τους, ενώ στο Βέλγιο και στην Ισπανία οι Υπουργοί δικάζονται για τις ποινικές παραβάσεις τους από το ανώτατα δικαστήρια.
Το ελληνικό Σύνταγμα λοιπόν είναι ίσως το μοναδικό, εν συγκρίσει με τις υπόλοιπες φιλελεύθερες δημοκρατίες, που εξασφαλίζει, με το τέχνασμα των παραγραφών και των μεθοδικών διαδικασιών, ώστε οι έλληνες υπουργοί να είναι υπεράνω των νόμων. Έτσι, δημιουργείται (και καθόλου άδικα) η εντύπωση στην κοινή γνώμη ότι οι νόμοι περί ευθύνης Υπουργών, θεσπίστηκαν για να καλύπτουν…. «σκάνδαλα»…
To ελληνικό Σύνταγμα προβλέπει την περίφημη διάκριση των εξουσιών.
Διάκριση σε νομοθετική, εκτελεστική και δικαστική εξουσία.
Όταν η μία διαπλέκεται με την άλλη και πολλάκις φτάνουν σε σημείο αλληλοαναίρεσης, είναι σαν να δηλώνεις φυτοφάγος και να τρως κρέας…Και αυτό το κρέας, να το βαφτίζεις ψάρι..
…Ως πότε όμως θα τηρείται «σιγή ιχθύος» σε κάθε σκάνδαλο που ανακύπτει;
Κρατάει χρόνια αυτή η κολόνια. Θέμα χρόνου ήταν η εκδήλωση ενός ακόμη επεισοδίου μεταξύ δικαστών και πολιτικών. Η νέα αφορμή δόθηκε χθες με την οριστική παραγραφή των σχετιζομένων με το Βατοπέδι αδικημάτων, ενώ την ίδια ώρα στην Επιτροπής για την Ζήμενς διεξάγονταν (ανεπίτρεπτες) σκληρές διαπραγματεύσεις για το περιεχόμενο του πορίσματος, που δίνεται σήμερα στην δημοσιότητα.
