Το γράμμα Ν και οι εγκεφαλικοί κραδασμοί των ελλαδεμπόρων

Από το ιστολόγιο του Νίκου Σαραντάκου

Το ξέρατε ότι κάθε φορά που προφέρετε παρατεταμένα το Ν ο εγκέφαλός σας δονείται και βελτιώνεται η οξυγόνωσή του; Αν δεν το ξέρετε, δεν θα έχετε διαβάσει την τελευταία σαχλαμάρα που κυκλοφορεί εδώ και λίγο καιρό στο ελληνικό Διαδίκτυο και που θα είναι το αντικείμενο του σημερινού μας άρθρου, που θα το έγραφα έτσι κι αλλιώς, μια και η μυθοκτονία είναι το χόμπι μου, αλλά το επιτάχυνα επειδή μού το ζήτησαν αρκετοί φίλοι. (Μια παρένθεση εδώ: για σήμερα είχα προγραμματίσει το πρώτο άρθρο για τη Λέξη της Χρονιάς, όμως η τεχνική ομάδα του ιστολογίου μού σύστησε να το μεταφέρω για την αρχή της επόμενης εβδομάδας). Κυκλοφορεί λοιπόν στο Διαδίκτυο, σε κύματα όπως συνήθως γίνεται σ’ αυτές τις περιπτώσεις, ένα άρθρο με τίτλο “Η κατάργηση του γράμματος Ν” που το υπογράφει ο διευθυντής ενός δημοτικού σχολείου της Λάρισας και στο οποίο αναπτύσσεται ο μύθος.
Δεν θα παραθέσω ολόκληρο το άρθρο, γιατί είναι μεγάλο, αλλά αν έχετε απορία (και αντοχή στις σαχλαμάρες) μπορείτε να το διαβάσετε. Ο κ. διευθυντής λοιπόν ξεκινάει καλώντας μας να κάνουμε ένα πείραμα: Προφέρετε δυνατά την πρόταση “κατά την επόμενην ημέραν” και θα νιώσετε τον κραδασμό που δημιουργείται με την εκφορά του γράμματος “ν”. Επιχειρήστε να ξαναπείτε την φράση χωρίς το “ν”… “Κατά την επόμενη μέρα”… Καταλαβαίνετε την διαφορά; Στην πρώτη περίπτωση, ο εγκέφαλος δονείται. Στην δεύτερη… απλά δεν συμβαίνει τίποτα. Τι σημαίνει αυτό; Ψάξτε το. Το σίγουρο είναι ότι αυτοί που έκοψαν το “ν” από τις λέξεις της γλώσσας μας, δεν το έκαναν χάριν της “πλέριας δημοτικιάς”, αλλά κάτι ήξεραν και κάπου αποσκοπούσαν.  ...

Από το πλεόνασμα στην κόλαση

 του Νίκου Σαραντάκου,

Το σημερινό άρθρο δημοσιεύτηκε χτες, πρώτη Κυριακή του μήνα, στην εφημερίδα Αυγή, στην τακτική μηνιαία στήλη μου “Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία”. Φυσικά είχε γραφτεί πριν από τη διπλή δολοφονία στο Ν. Ηράκλειο. Σήμερα και τις επόμενες μέρες τούτης της εβδομάδας, η παρουσία του Νικοκύρη στο ιστολόγιο προβλέπεται να είναι συμβολική, τουλάχιστον κατά τις συνήθεις ώρες γραφείου, καθώς θα είμαι μακριά από μηχανήματα για πολλές ώρες κάθε μέρα., Τούτο σημαίνει επίσης ότι α) τα περισσότερα άρθρα έχουν ήδη γραφτεί και ανεβεί, άρα θα είναι ανεπίκαιρα, και β) δεν θα μπορώ να αποδεσμεύω όσα σχόλια έχουν πιαστεί στη σπαμοπαγίδα. O πίνακας που συνοδεύει το άρθρο είναι “Ο Δάντης και ο Βιργίλιος στην Κόλαση” του William Bouguereau, δανεικός από το ιστολόγιο των Ενθεμάτων.

Όλους τους προηγούμενους μήνες, τότε που ζούσαμε στον αστερισμό του σαξές στόρι, τα ΜΜΕ και η κυβέρνηση μιλούσαν συνεχώς για το πρωτογενές πλεόνασμα που θα απολαύσουμε μετά τις γερμανικές εκλογές και περιέγραφαν πόσο θα είναι και πού και πώς θα διοχετευτεί, με αποτέλεσμα να αισθανόμαστε κάπως σαν τον ασθενή που βρίσκεται σε αυστηρή δίαιτα και φαντάζεται με κάθε λεπτομέρεια το πρώτο πλούσιο γεύμα μετά τη λήξη της. Βέβαια, ακόμα και όσοι πλάσαραν το πλεόνασμα, σε σπάνιες στιγμές ειλικρίνειας παραδέχονταν ότι σε μεγάλο βαθμό είναι πλασματικό, αφού το δημόσιο είχε ένα σωρό απλήρωτες υποχρεώσεις, αλλά στην ευφορία της στιγμής αυτή τη λεπτομέρεια την προσπερνούσαν συνήθως αγέρωχα. Ύστερα, καθώς έφτανε ο Σεπτέμβριος, άρχισε ολοένα και περισσότερο να γίνεται λόγος για το δημοσιονομικό κενό του 2014, το οποίο ανεπαισθήτως πήρε να διογκώνεται και να μαυρίζει, μέχρι που ...

Περιαυτομπλογκίες κατακαλόκαιρο

Άρθρα του Νίκου Σαραντάκου

Σήμερα έλεγα να μη βάλω άρθρο, Κυριακή είναι κι έχω και διάφορα τρεχάματα, είπα όμως να μη σπάσω το σερί. Θα μπορούσα βέβαια να βάλω κάποιο λογοτεχνικό έργο, όπως κάνω τις Κυριακές, ένα διήγημα ας πούμε, αλλά σκέφτηκα πως θα το αδικούσα, μια και η σημερινή μέρα είναι από τις πιο λιγοσύχναστες της ιστολογικής χρονιάς, Κι αφού το σημερινό άρθρο δεν θα το δουν πολλοί, ευκαιρία είναι ν’ αμαρτήσω και να ευλογήσω λίγο τα γένια μου, παναπεί να περιαυτομπλογκήσω, δηλαδή να προβάλω δικές μου δραστηριότητες, κάτι που αναπόφευκτα κάνω στο ιστολόγιο πότε-πότε, αν και προσπαθώ να το περιορίζω. Παρεμπιπτόντως, αν σας ενδιαφέρει η έκφραση “βλογάει/ευλογεί τα γένια του”, δείτε ένα παλιότερο άρθρο, όπου το είχαμε συζητήσει μ’ αφορμή κάποιες άλλες περιαυτομπλογκίες.
Τις συνεντεύξεις που δίνω κατά καιρούς, τις συγκεντρώνω στη σελίδα About του ιστολογίου (όταν είναι τεχνικά εύκολο -δυο συνεντεύξεις ραδιοφωνικές που έδωσα το Πάσχα δεν έχω ακόμα αξιωθεί να τις απομονώσω και να τις ανεβάσω). Εκεί είναι καταταγμένες σε χρονολογική σειρά, αλλά καμιά φορά η σειρά ανάρτησης διαφέρει.
Για παράδειγμα, στις αρχές Ιουνίου είχα πάρει μέρος σε μια εκδήλωση στα Γιάννενα, αλλά το βίντεο της εκδήλωσης έγινε...

Τζαμπατζήδες και συγγραφείς [με τον Γιάννη Αγιάννη ή με τον Ιαβέρη;]

 
Ποιος θα γράψει μια τόσο θλιβερή μπαλάντα
 για τους ελεγκτές εισιτηρίων άδοξοι πούναι; 

  (Στο διβάνι με τον Καρυωτάκη)

Η είδηση για τον θάνατο του 19χρονου στο Περιστέρι, που έπεσε και τραυματίστηκε θανάσιμα καθώς προσπαθούσε να βγει από το τρόλεϊ, συντάραξε και όχι άδικα μεγάλη μερίδα της κοινωνίας, όπως τουλάχιστον εκφράστηκε στα κοινωνικά μέσα, κι ας επιμένει το κλισέ ότι τον Αύγουστο, και ακόμα πιο πολύ τον Δεκαπενταύγουστο, ειδήσεις δεν υπάρχουν πέρα από τα ρεπορτάζ για το πού πέρασαν τη χρονιάρα μέρα ο πρωθυπουργός και οι πολιτικοί αρχηγοί.

Μοιραία, βρίσκω κι εγώ ότι το άρθρο που είχα ετοιμάσει έχει γίνει εντελώς άκαιρο και το μεταθέτω για άλλοτε, ενώ καταθέτω εδώ μερικές σκέψεις για το γεγονός και τον αντίχτυπό του στη μπλογκόσφαιρα, ειδικά για τον θόρυβο που έγινε με το σχόλιο της συγγραφέα Λένας Διβάνη.

Ο 19χρονος που σκοτώθηκε δεν είχε εισιτήριο. Μπορεί τα 1,40 ευρώ του εισιτηρίου να φαίνονται ελάχιστα, αλλά για έναν άνεργο είναι πολλά. 

Εδώ που τα λέμε, πολλά είναι και για έναν εργαζόμενο με τους σημερινούς πετσοκομμένους μισθούς. Το πηγαινέλα των 2,80 ευρώ μπορεί να αντιπροσωπεύει πάνω από το 10% του μεροκάματου ενός νέου, κάτι που ασφαλώς είναι υπέρογκο. Θυμηθείτε ότι οι τιμές των εισιτηρίων έχουν αυξηθεί εντυπωσιακά από τότε που άρχισε η κρίση, την ίδια στιγμή που τα εισοδήματα της συντριπτικής πλειοψηφίας καταβαραθρώθηκαν. 

Επίσης, παρά τις κατά καιρούς εξαγγελίες, δεν έχουν παρθεί μέτρα για τις ευπαθείς ομάδες, π.χ. μια κάρτα ανέργων που θα δίνει στον άνεργο δικαίωμα μετακίνησης με τα μέσα μαζικής μεταφοράς δωρεάν ή για ένα συμβολικό ποσό -5 ευρώ το μήνα, ας πούμε. 

Αντίθετα, έχει ενταθεί η προσπάθεια να πιαστούν οι “τζαμπατζήδες” με παροχή υλικών κινήτρων στους ελεγκτές εισιτηρίων, κάτι που έχει μετατρέψει πολλούς σε άτεγκτους κυνηγούς “τζαμπατζήδων”, μια και κάθε σύλληψη παραπτωματία αυξάνει το δικό τους κέρδος. ...

Οι λέξεις του χρήματος και των νομισμάτων

Άρθρα του Νίκου Σαραντάκου, 

Γραμμένο καθώς είναι σε καιρούς οικονομικής κρίσης, το σημερινό μας σημείωμα θα ασχοληθεί με τον κόσμο του χρήματος και των νομισμάτων. Εννοείται ότι θα κάνουμε διερεύνηση γλωσσική, αν και πρέπει να προειδοποιήσω ότι το θέμα είναι απέραντο, τόσο εκτενές που εύκολα θα μπορούσε να γραφτεί σχετικό βιβλίο.

Στα αρχαία ελληνικά, η λέξη χρήμα σήμαινε αρχικά κάτι που χρησιμοποιεί ή χρειάζεται κάποιος, και προέρχεται από το απρόσωπο ρήμα «χρη». Κι επειδή τα χρειαζούμενα που έχει κάποιος απαρτίζουν την κινητή περιουσία του, γρήγορα η λέξη «χρήματα» πήρε τη σημασία τη σημερινή· όμως, είχε επίσης και τη σημασία «πράγματα». Έτσι, όταν ο Πλάτωνας λέει «πάντων χρημάτων μέτρων άνθρωπος» εννοεί ότι ο άνθρωπος είναι κριτήριο των πάντων, όταν όμως ο Δημοσθένης φώναζε στην εκκλησία του δήμου: «δει δη χρημάτων και άνευ τούτων ουδέν εστι γενέσθαι των δεόντων» δεν εννοούσε βέβαια τα πράγματα, ούτε τα χρειώδη, αλλά ειδικώς εννοούσε τα χρήματα: τα λεφτά, τα νομίσματα, τη μονέδα, τα όβολα, τους παράδες, τα γρόσια, τα άσπρα, τα πεκούνια· τα τάλιρα, τα φράγκα, τα μπικικίνια, τα ψιλά, το μαρούλι, το χαρτί, το μαλλί, το μπαγιόκο· τα καπίκια, τα μπακίρια, το καύσιμο, το μπερντέ, τα γκαφρά, για να κάνουμε μια κάθε άλλο παρά εξαντλητική καταγραφή διάφορων ονομασιών –και ελπίζω να μη με θεωρήσετε ασεβή που κόλλησα πλάι στους αρχαίους μας προγόνους τις αργκοτικές ονομασίες της τρέχουσας επικαιρότητας, που ασφαλώς μερικές θα αποδειχτούν εφήμερες και θα ξεχαστούν σε μερικές δεκαετίες, όπως έχει σχεδόν ξεχαστεί σήμερα ο «μπαμπακόσπορος» τον οποίο απαιτούσαν οι ήρωες των Χαλασοχώρηδων του Παπαδιαμάντη για να πουλήσουν την ψήφο τους. ...

»"ΨΗΦΙΣΤΕ ΠΑΣΟΚ", ΛΕΕΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ ΥΠΟΥΡΓΟΥ...‏

Αυθεντικό: H ιδιαίτερη γραμματέας υπουργού είναι σε σπίτι, στο οποίο έχει συγκεντρωθεί πολύς κόσμος, περιμένοντας τον υπουργό. Έχουν πιάσει, λοιπόν, τη συζήτηση και η κυρία διαπιστώνει ότι κάποιοι εκ των καλεσμένων είναι "φρικαρισμένοι" με τη ΝΔ και σκέφτονται να ψηφίσουν ΛΑΟΣ ή και ΣΥΡΙΖΑ! Τρελλαίνεται τότε και τους λέει στα ίσια;

αν είναι να μην ψηφίσετε ΝΔ, μην παρασυρθείτε σε ανοησίες. Ψηφίστε απευθείας ΠΑΣΟΚ για να πάρει αυτοδυναμία και να μην μπει ο τόπος σε περιπέτειες!! Μιλάμε για γραμματέα υπουργού, που εκλέγεται στην Α' Αθηνών, και περιλαμβάνεται στους κορυφαίους. Μόνον το φύλλο του δεν θα σας πούμε για να μην τον- την "καρφώσουμε"... (veto300)

========================================================
"O σιωπών δοκεί συναινείν"

Τα Ιουλιανά του 1965 δοσμένα από το πενάκι των γελοιογράφων

sarantakos

Πέρυσι τον Δεκέμβρη, με την εξέγερση των νέων, κάποιοι μίλησαν για δεκεμβριανά, αντιπαραθέτοντας, αντιπαραβάλλοντας ή συγκρίνοντας τα γεγονότα που (αμήχανοι) ζούσαμε με τα μεγάλα, ιστορικά γεγονότα που έμειναν να αποκαλούνται, με αρχικό γράμμα κεφαλαίο, Δεκεμβριανά· δηλαδή, για να δανειστώ τον εσκεμμένα ουδέτερο ορισμό του λεξικού ΛΚΝ, τα «αιματηρά γεγονότα που συνέβησαν στην Aθήνα το Δεκέμβριο του 1944».

Δεν έχει κάθε μήνας δικιά του λέξη για τρανταχτά γεγονότα που συνέβησαν κατά τη διάρκειά του. Υπάρχουν, ας πούμε, Ιουλιανά και Δεκεμβριανά, αλλά όχι Ιανουαριανά ή Μαρτιανά (εξόν κι αν θεωρήσουμε τις Μάρτιες ειδούς, τα μεγαλεία να φοβάσαι, ω ψυχή, αλλά αυτές αφορούσαν συγκεκριμένες ημερομηνίες, οπότε δεν είναι το ίδιο). Ούτε είναι όλα τα «μηναία» γεγονότα της ίδιας βαρύτητας. Τα Ιουλιανά και τα Δεκεμβριανά τα ξέρει ο πιο πολύς κόσμος, τα Σεπτεμβριανά (το πογκρόμ κατά των Ρωμιών στην Πόλη το 1955) και τα Νοεμβριανά (το αντίστοιχο εναντίον των βενιζελικών, το 1916 στην Παλιά Ελλάδα) έχουν σαφώς μικρότερην αναγνωρισιμότητα, ενώ για τα Φεβρουαριανά ή τα Ιουνιανά πρέπει ν’ ανοίξετε παλιά συγγράμματα για να βρείτε τι ήταν (και τα δυο στον 19ο αιώνα συνέβησαν, αν δεν κάνω καμιά γκάφα). Από την άλλη, ο Απρίλης, ο μήνας ο σκληρός, ξεχωρίζει· δεν έχει Απριλιανά, έχει όμως απριλιανή δικτατορία, απριλιανό καθεστώς και απριλιανούς επίορκους αξιωματικούς.

Καμιά φορά, ένα νεότερο γεγονός επισκιάζει το παλιότερο. Σήμερα όταν λέμε Ιουλιανά εννοούμε τα «ταραχώδη πολιτικά γεγονότα του Ιουλίου 1965» (και πάλι παίρνω τον ορισμό του ΛΚΝ), αλλά πριν το 1965 Ιουλιανά λέγονταν τα γεγονότα της 31ης Ιουλίου 1920, όταν η είδηση της απόπειρας δολοφονίας κατά του Βενιζέλου πυροδότησε πογκρόμ των βενιζελικών στην Αθήνα, με κυριότερα γεγονότα τη δολοφονία του Ίωνα Δραγούμη, αλλά και (είπαμε, διμέτωπος) την ολοσχερή καταστροφή των γραφείων του Ριζοσπάστη. Μάλιστα, δοκίμασα έκπληξη που το ΛΚΝ αναφέρει, στον ορισμό των Ιουλιανών, και τα παλιότερα γεγονότα του 1920.

Τώρα όμως, μια και είναι η επέτειος, θα μιλήσουμε για τα νεότερα Ιουλιανά, ή μάλλον δεν θα μιλήσω εγώ, θα σας παραπέμψω σε δύο αφιερώματα που είχα φτιάξει, σε χρόνο ανύποπτο, στον ιστότοπό μου, απ’ όπου θα δείτε τα Ιουλιανά, δηλαδή τη σύγκρουση του Παλατιού με τον πρωθυπουργό της χώρας και την αποστασία βουλευτών της ΕΚ, δοσμένα από το πενάκι δύο κορυφαίων γελοιογράφων, του Κώστα Μητρόπουλου από τα Νέα και το Βήμα και του Φωκίωνα Δημητριάδη από τη Μακεδονία. Φυσικά, στα γεγονότα οι γελοιογράφοι κινούνται μέσα στα όρια της πολιτικής γραμμής που ακολουθούσε το έντυπό τους –εξού και η απουσία κάθε κριτικής προς τον Γεώργιο Παπανδρέου– αλλά νομίζω ότι αξίζει τον κόπο το ταξίδι στο παρελθόν.

Το πρώτο αφιέρωμα, με σκίτσα του Κώστα Μητρόπουλου, μπορείτε να το δείτε εδώ. Τα σκίτσα τα πήρα από ένα δυσεύρετο σήμερα βιβλίο, το “Ποτέ πια”, που είχε τα καλύτερα σκίτσα του ΚΜ από την περίοδο εκείνη.

Τα σκίτσα του Φωκίωνα Δημητριάδη μπορείτε να τα δείτε εδώ. Προέρχονται από την εφημερίδα Μακεδονία. Πρέπει να πω ότι τα δύο σκίτσα του Φ. Δημητριάδη που συνοδεύουν το άρθρο, εδώ αριστερά, και πιο πάνω, δεν είναι από τη Μακεδονία και δεν συμπεριλαμβάνονται στο αφιέρωμα. Είναι από το Βήμα και τα Νέα του Ιουλίου 1965.

Το δεύτερο από τα σκίτσα αυτά το διάλεξα επειδή αναφέρει και προωθεί έναν μύθο που ακόμα τον πιστεύουν πολλοί -ότι ο πρώτος πρωθυπουργός των αποστατών, ο Γ. Αθανασιάδης-Νόβας, είχε πράγματι γράψει τους στίχους της λεζάντας, με το περίφημο “Γαργάλα τα”. Δεν αληθεύει αυτό. Ο Γ. Αθάνας ήταν εύκολος στις ρίμες, αλλά γαργάλατα δεν έγραψε, πρόκειται για εφεύρημα, πιθανότατα του δημοσιογράφου Κώστα Σταματίου στα Νέα. Το έχουν γράψει κάμποσοι, το έχει παραδεχτεί κι ο Λευτέρης Παπαδόπουλος πριν από μερικά χρόνια. Νομίζω ότι μπορώ να δείξω πώς και πότε βγήκε ο μύθος, αλλά δεν ξέρω αν θα αξιωθώ να το κάνω τώρα κοντά, ένεκα η θερινή ραστώνη. Οπότε, προς το παρόν, αφήνω χρέος το Γαργάλατα και σας αφήνω να δείτε το υπόλοιπο γελοιογραφικό αφιέρωμα.

==============================================================
"O σιωπών δοκεί συναινείν"

Μεγαλειώδεις γλώσσες και μεγαλειώδη κείμενα

Δημοσιεύθηκε από sarant στο 14 Ιουνίου, 2009

Υπερασπιζόμενος τη δημοτική γλώσσα στη Βουλή, ο Λορέντζος Μαβίλης είχε πει το 1911 πως: "δεν υπάρχει χυδαία γλώσσα αλλά μόνο χυδαίοι άνθρωποι", ρήση που έμεινε στην ιστορία.

Υπερασπιζόμενος την κοινή λογική, ο καθηγητής Ευθ. Φοίβος Παναγιωτίδης παρουσιάζει σήμερα στην Καθημερινή μια νηφάλια τοποθέτηση για τον μύθο των 5.000.000 λέξεων, που καταλήγει: δεν υπάρχουν μεγαλειώδεις γλώσσες, υπάρχουν όμως μεγαλειώδη κείμενα, κείμενα δουλεμένα από ευφυείς, ευρηματικούς -ή απλώς φιλόπονους- στοχαστές και εργάτες του λόγου.

Παραθέτω ολόκληρο το κείμενο του Παναγιωτίδη παρακάτω. Να σημειωθεί ότι ο κ. Π. ανήκει στους “ιδιοτελείς τιτλούχους” που υπόγραψαν την επιστολή προς ακαδημαϊκούς. Τον ευχαριστώ επίσης για την τιμητική αναφορά που μου κάνει.

Eξ αφορμης 5.000.000

Του Ευθ. Φοιβου Παναγιωτιδη*

Aκούγεται κάθε τόσο, ακόμα και από σοβαρούς ανθρώπους, ότι η ελληνική γλώσσα είναι η πλουσιότερη του κόσμου, διότι διαθέτει λεξιλόγιο τουλάχιστον 5.000.000 λέξεων. Αυτή την τερατολογία την έχει καταρρίψει μεθοδικά κι εμπεριστατωμένα ο Νίκος Σαραντάκος και στο βιβλίο του «Γλώσσα μετ’ εμποδίων» και στον ιστότοπό του (www.sarantakos.com), οπότε δεν κρίνω σκόπιμο να παραθέσω όσα γράφει εκεί. Εδώ απλώς θα σκιαγραφήσω πόσο εξωπραγματικός είναι ο ισχυρισμός, ιδίως στο στόμα ανθρώπων με μόρφωση.

Πρώτα πρώτα, όταν λέμε «λέξη», εννοούμε το λήμμα, όχι το δείγμα (token). Ετσι, όσα δείγματα της λέξης «και» κι αν περιέχει αυτό το κείμενο, για σκοπούς λεξιλογίου εμείς θα μετρήσουμε ένα μόνο δείγμα: μία λέξη. Επίσης, όταν το λήμμα κλίνεται, πάλι θα μετρήσουμε μία λέξη: λ.χ. δεν θα μετρήσουμε τους τέσσερις τύπους του λήμματος «γάτα» (γάτα, γάτας, γάτες, γατών) ως τέσσερις λέξεις. Με άλλα λόγια, όταν μετράμε το μέγεθος λεξιλογίων, μετράμε λήμματα, όχι τύπους. Αλλιώς, γλώσσες όπως η τουρκική, με την ευελιξία κι ευχέρειά της να κατασκευάζει τύπους, θα είχε δεκάδες εκατομμύρια λέξεις.

Μένουμε λοιπόν στα λήμματα και προχωρούμε στο ότι ένας αναλφάβητος ενήλικος, είτε προέρχεται από κοινωνία τροφοσυλλεκτών είτε από μεταβιομηχανική κοινωνία, ξέρει περί τις 40.000 λέξεις. Οπωσδήποτε, το λεξιλόγιο του τροφοσυλλέκτη περιέχει διαφορετικού είδους λέξεις από αυτό του μεταβιομηχανικού ανθρώπου: λ.χ. εκεί όπου ο τροφοσυλλέκτης έχει ονόματα για κοινωνικές δραστηριότητες της ομάδας που ανήκει, ο μεταβιομηχανικός αναλφάβητος θα έχει τις λέξεις «Βουλή», «εφάπαξ», «αστυνομία», «απεργία» κ.ο.κ. Σε κάθε περίπτωση, η σούμα βγαίνει εκεί κάπου στα 40.000 λήμματα.

Αναπόφευκτα, ο αλφαβητισμός και η εκπαίδευση αυξάνουν το ενδιάθετο λεξιλόγιο μέχρι και τρεις φορές, αφού προσφέρουν πρόσβαση στον γραπτό λόγο και, άρα, σε πλήθος λέξεων. Αν το σκεφτεί κανείς, 120.000 λήμματα είναι πολλά: άλλωστε, ολόκληρο το έργο του Σαίξπηρ περιέχει περί τα 35.000 λήμματα. Ακόμα πιο κοντά μας, η ελληνική γλώσσα από τον Ομηρο έως την Αλωση, μία περίοδο περίπου 24 αιώνων, αριθμεί περίπου 160.000 λήμματα στον Thesaurus Linguae Graecae. Τέλος πάντων, αντιλαμβάνεται κανείς ότι η απόσταση από το 160.000 μέχρι τα όποια εκατομμύρια είναι αγεφύρωτη.

Ας αφήσουμε όμως κατά μέρος τη λογιστική περί λέξεων (λεξιλογιστική;), προχωρώντας σε ένα θέμα ουσίας: Αραγε είναι πλουσιότερη η αγγλική επειδή προσφέρει μονολεκτική έκφραση του frustration; Είναι η ελληνική πλουσιότερη επειδή προσφέρει μονολεκτική έκφραση του φιλότιμου; Οχι. Τελικά όταν μιλάμε για τον πλούτο μιας γλώσσας, μιλάμε για τον πλούτο των κειμένων που είναι γραμμένα σε αυτήν. Στο κάτω κάτω, το γλωσσικό σύστημα δεν είναι παρά γραμματικοί κανόνες και λέξεις. Ετσι, το μεγαλείο της αρχαίας ελληνικής δεν βρίσκεται ούτε στο μέγεθος του λεξιλογίου της, ούτε σε επιμέρους λέξεις όπως «αλετρίβανος» και «τοιγαρούν», ούτε καν σε λέξεις όπως «μένος», «εντελέχεια» ή «λόγος». Μεγαλείο, δύναμη και βάθος βρίσκονται σε κάποια κείμενα (και στα νοήματα, στις εντυπώσεις, στους κόσμους τους) που γράφτηκαν στα ελληνικά.

Παρότι δεν υπάρχουν μεγαλειώδεις γλώσσες, υπάρχουν όμως μεγαλειώδη κείμενα, κείμενα δουλεμένα από ευφυείς, ευρηματικούς -ή απλώς φιλόπονους- στοχαστές και εργάτες του λόγου. Αυτοί δουλεύουν μέσα στους περιορισμούς που επιβάλλουν η γραμματική και το (εκτενές ή μη) λεξιλόγιο της γλώσσας τους.

* Ο κ. Ευθ. Φοίβος Παναγιωτίδης είναι επ. καθηγητής γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου.

Σχετικά:
Μόνο 1.000.000 λέξεις έχουν τα πτωχά αγγλικά!

Δημοσιεύθηκε από sarant στο 13 Ιουνίου, 2009

Είναι επικίνδυνο να ειρωνεύεσαι στο Διαδίκτυο!

Δημοσιεύθηκε από sarant στο 14 Ιουνίου, 2009

==============================================================
"O σιωπών δοκεί συναινείν"

Ακόμη μια αρλούμπα σε πολυτελή συσκευασία

Άρθρο του πατέρα μου, Δημήτρη Σαραντάκου, στην εφημ. Εμπρός της Μυτιλήνης (9.6.2009) - Δημοσιεύθηκε από sarant στο 10 Ιουνίου, 2009

Στο προηγούμενο σημείωμά μου, αγαπητοί αναγνώστες, έγραφα για τη σαχλαμάρα της Eurovision. Μόνο που δεν είναι η μόνη. Δυστυχώς στον καιρό μας, αφθονούν πολλές σαχλαμάρες και ανοησίες, που με την προβολή της τηλεόρασης, έχουν πέραση στους ντοπαρισμένους και αποχαυνωμένους θεατές, οι οποίοι μάθανε να καταπίνουν αμάσητο ό,τι τους σερβίρουν τα ΜΜΕ (=Μέσα Μαζικού Εκμαυλισμού).
Μια τέτοια αρλούμπα, με πολύ πιο πνευματικές όμως αξιώσεις από τη σαχλαμάρα της Eurovision, και με κάπως κουλτουριάρικες προδιαγραφές, είναι αυτή η υπόθεση των «εκατό μεγαλύτερων Ελλήνων της ιστορίας». Προσέξτε: όχι των εκατό μεγαλύτερων κυβερνητών ή των εκατό μεγαλύτερων επιστημόνων ή των εκατό μεγαλύτερων φιλοσόφων, αλλά γενικώς και αορίστως των εκατό μεγαλύτερων… Σουρουσούιλαμ, που έλεγε η γιαγιά μου.
Έτσι τουρλού τουρλού, τσουβαλιάσανε μαζί το Μεγαλέξανδρο και τον Παπανικολάου, τον Σωκράτη και τον Κολοκοτρώνη, τον Κοραή και το …Λαζόπουλο. Και βάζουνε τον κόσμο να επιλέξει ανάμεσα σε εντελώς ανόμοιες, από όποια πλευρά και αν τις εξετάσεις, προσωπικότητες, το «μεγαλύτερο»; Και μεγαλύτερο σε τι; Στη συμβολή που είχε στην ιστορική πορεία της Ελλάδας; Στην επίδραση του στην παγκόσμια σκέψη; Στο έργο που άφησε; Στην υποδειγματική ζωή που έζησε;

Και δεν είναι μόνο που από όλη αυτή την υπόθεση, έλειψε η ποιοτική ταξινόμηση και κατάταξη. Λείψανε τελείως και τα κριτήρια; Αυτά δεν τα προσδιορίσανε ποτέ. Πώς μετριέται η μεγαλοσύνη του Μεγαλέξανδρου σε σύγκριση με τη μεγαλοσύνη του Κολοκοτρώνη, να πούμε. Στον στρατιωτικό τομέα; Στη γενναιότητα; Στην προσωπική τους ζωή; Άγνωστο. Η προχειρότητα και η τσαπατσουλιά στην αποθέωσή τους.
Εντάξει. Αποδείξανε πως δεν διαθέτουν την πρέπουσα επαγγελματική δεοντολογία. Αυτό άλλωστε είναι δεδομένο και να μη ζητάμε και πολλά, αλλά διάβολε δεν έχουν καμιάν ευαισθησία; Κανένα σεβασμό στο αναγνωστικό ή τηλεοπτικό κοινό τους; Γιατί με όλη αυτή την υπόθεση, δείξανε πόσο το περιφρονούνε.
Δε βαριέσαι, θα σκέφτηκαν. Κι έτσι κι αλλιώς, αυτοί (οι θεατές, οι αναγνώστες, το κοινό) δε σκαμπάζουν τίποτα. Ας τους τα σερβίρουμε όλα μαζί κι ας κόψουν το λαιμό τους. Αντιμετωπίζουν δηλαδή τους απλούς ανθρώπους, όπως ακριβώς αντιμετώπιζαν το «λαουτζίκο», οι μεγαλουσιάνοι της εποχής του Σουρή, που έγραψε στον «Ρωμηό»:
…Ο ραγιάς ο σιχαμένος,
τέτοιος είναι, τέτοια θέλει….
Και όλα αυτά μεθοδευμένα με τον κατάλληλο τρόπο, ώστε να αποφέρουν στους οργανωτές της αρλούμπας, πολλά λεφτά. Δεν είναι μόνο τα λεφτά από τις άφθονες διαφημίσεις, που συνόδευαν τις τηλεοπτικές προβολές. Είναι και τα λεφτά από τη διάθεση των βιβλίων που αφορούσαν τους «εκατό μεγαλύτερους». Δεν έπιασα στα χέρια μου κανένα και δεν νομιμοποιούμαι να τα κρίνω. Διάβασα όμως την κριτική του Στάντη Αποστολίδη για το βιβλίο που αφορά το Μεγαλέξανδρο. Ο Στάντης Αποστολίδης (γιος του Ρένου κι εγγονός του Ηρακλή Αποστολίδη, της «Ανθολογίας») είναι δόκιμος κριτικός, με διεισδυτικό βλέμμα και οξύ ύφος. Έγραψε λοιπόν για το βιβλίο που αφορούσε το Μεγαλέξανδρο, πόσο κακή μετάφραση είχε και πόσο γενικά προχειροδουλειά είναι.
Άλλη μια ένδειξη της περιφρόνησης των διοργανωτών της αρλούμπας προς το κοινό τους.

*O Δημήτρης Σαραντάκος γεννήθηκε στη Mυτιλήνη, σπούδασε χημικός μηχανικός και μετά τη συνταξιοδότησή του εκδίδει το σατιρικό περιοδικό «το Φιστίκι» και κάνει τον συγγραφέα. Το τελευταίο (ενδέκατο στη σειρά) βιβλίο του «Οι Αρχαίοι είχαν την πλάκα τους» – Αθήνα 2008 – κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Γνώση».

==============================================================
"O σιωπών δοκεί συναινείν"

Κοράνι, Αλλάχ, Μωάμεθ, λέξεις ελληνικές!

Δημοσιεύθηκε από sarant στο 9 Ιουνίου, 2009

Φαίνεται πως διέρρευσε στο ευρύ κοινό ότι ετοιμάζουμε τα βραβεία Γκας Πορτοκάλος, διότι συνεχώς παρουσιάζονται νέες υποψηφιότητες. Βέβαια, ο καθηγητής Σταύρος Θεοφανίδης έχει από παλιότερα εξαιρετικές επιδόσεις στην ετυμολογία. Είχε αποδείξει ότι περίπου όλες οι αγγλικές λέξεις είναι ελληνικές. Τώρα, στρέφεται στα αραβικά. Διαβάστε άρθρο του στη σημερινή Ελευθεροτυπία:

«Κοράνιο, Αλλάχ, Μωάμεθ: λέξεις ελληνικές»

«ΤΟ ΚΟΡΑΝΙΟ» είναι ελληνική λέξη – και έχει ένα κεφάλαιο με τίτλο: «ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ»…

Τι λέει το Κοράνιο; «Οι Ελληνες [πάντα] θα νικούν. Είναι θέλημα του Αλλάχ»
[Surah ΧΧΧ, 1-5]

Λίγοι γνωρίζουν ότι η ιερή λέξη «Κοράνιο» είναι ελληνικότατη και μάλιστα ομηρική*. Προέρχεται από το ιερό ελληνικό ρήμα «κορέω», που σημαίνει σπέρνω -τον Λόγο του Θεού!- και κατ’ επέκταση «σαρώνω». Το ρήμα «κορέω» εκφράζει και την ιερή πράξη της δημιουργίας: όταν ο πατέρας μας «εκόρευσε», δηλαδή έσπειρε τον σπόρο του στην κόρη-μάνα μας και έπλασαν εμάς! Σήμερα το ρήμα είναι γνωστό ως: «δια-κορεύω», από το κόρη: δια-κορεύω<κόρη. Δηλαδή η πιο δημιουργική πράξη στον κόσμο!

Στο «Κοράνιο» (η λέξη είναι ΔΑΝΕΙΟ των Αράβων, Περσών και Τούρκων από το ελληνικό-ομηρικό: κορέω) υπάρχει και κεφάλαιο για τον Μέγα Αλέξανδρο. Το «Κοράνιο» έχει 114 «Κεφάλαια» (η αντίστοιχη «Αραβική» λέξη: «Surah» είναι και αυτή ελληνική, από το «Σειρά»).

Αλλά και η λέξη «Αλλάχ» είναι από το ελληνικότατο «άλιος», που είναι η πρωτο-ελληνική λέξη ήλιος: Ο πρώτος πρώτος Θεός του πρωτο-Ελληνα Πελασγού ήταν, όχι ο Δίας, όχι ο Κρόνος, αλλά ο Ηλιος! Που χαρίζει το φως και τη ζωή στους Ανθρώπους:

άλιος**ήλιος**Ελλάς (=το Φως)**Hellas**(Η=Χ) Αλλάχ…

Και το όνομα «Μωάμεθ» είναι δάνειο από το ελληνικότατο «μεγάθυμος» = ον με πλούσιο κόσμο ψυχής!

Περισσότερα θα βρείτε στα δύο βιβλία μου:

Α. «Τα αγγλικά είναι ελληνική διάλεκτος», Αθήνα 2004, εκδ. Επτάλοφος, Ελευθερουδάκης, Γεωργιάδης, σελ. 8.
Β. «Europe: The Symbol of Creativity and Civilization», Αθήνα 2006, εκδόσεις Ελευθερουδάκη, Script Soft, σελ. 103.

Επίσης, υπάρχει και το άρθρο μου στην εφημερίδα «Φωνή του Νέστου» της Καβάλας, 22 Αυγούστου 2007, με τον τίτλο: «Ιδρύεται Πολιτεία του Πόντου στην Ευρωπαϊκή Ενωση».

Οι αναγνώστες μου να προσέξουν ιδιαίτερα τους πρώτους στίχους (1-5) του Κορανίου (Surah ΧΧΧ), που γράφουν:
«Οι Ελληνες [πάντα] θα νικούν! Είναι θέλημα του Αλλάχ».

Φυσικά, με το ισχυρότερο όπλο στον κόσμο: τον πολιτισμό τους!
Τα κανόνια σκουριάζουν. Ο πολιτισμός όμως διαιωνίζεται, όπως στο Κεφάλαιο ΧΧΧ του Κορανίου…

Καθηγητής Σταύρος Θεοφανίδης

* (Βλ. το τελειότερο Λεξικό των Liddell-Scott «Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης», μετάφραση Α. Κωνσταντινίδου, τόμος 2, έκδοση. Ελληνικά Γράμματα, το λήμμα «κορέω»).

Δεν έχω την έντυπη έκδοση της εφημερίδας κι έτσι δεν ξέρω ακριβώς πώς προβλήθηκε το άρθρο Θεοφανίδη -διότι για άρθρο πρόκειται, όχι για επιστολή αναγνώστη. Που σημαίνει ότι η εφημερίδα το θεώρησε άξιο προς δημοσίευση, διότι αν τους στείλω εγώ ένα άρθρο όπου να περιγράφω τις πρωτοφανείς εφευρέσεις μου στον τομέα της θεραπείας του καρκίνου δεν θα το βάλουν νομίζω.

Πέρα από το Κοράνι, τον Αλλάχ και τον Μωάμεθ, βλέπουμε πως ελληνική είναι και η λέξη “Σούρα” (τα κεφάλαια του Κορανιού). Γι’ αυτό βέβαια, δεν είχαμε αμφιβολία, αφού υπάρχει το λαϊκό άσμα Σουρωμένος θα’ρθω πάλι. Ή, όπως σχολίασε ο φίλος που μου έστειλε το λίνκι, “Μιλάμε για μεγάλη σούρα”.

Στα σοβαρά τώρα. Όπως καταλαβαίνετε και μόνοι σας, οι ετυμολογίες του κ. Θεοφανίδη είναι όλες τους εντελώς ανυπόστατες. Για παράδειγμα, το Κοράνι λέγεται στα αραβικά , Qur’ an και είναι ρηματικό ουσιαστικό του qara`a (διαβάζω, απαγγέλλω).

Ο μόνος κόκκος αλήθειας στην επιστολή Θεοφανίδη είναι ότι πράγματι υπάρχει σούρα του Κορανίου, η ΧΧΧ, με τίτλο “Οι Ρωμαίοι” (Αρ-Ρουμ) που εννοεί τους Βυζαντινούς της εποχής του Ηρακλείου. Ήταν ο πόλεμος με τους Πέρσες, όπου ο Μωάμεθ συμπαθούσε περισσότερο τους Χριστιανούς παρά τους Ζωροαστριστές.

Στα αγγλικά, οι πρώτοι πέντε στίχοι της σούρας αυτής είναι:

[30:1] Alif. Lam. Mim.
[30:2]The Romans have been defeated
[30:3] In the nearer land, and they, after their defeat will be victorious
[30:4] Within ten years – Allah’s is the command in the former case and in the latter – and in that day believers will rejoice
[30:5] In Allah’s help to victory. He helpeth to victory whom He will. He is the Mighty, the Merciful.

Βέβαια, ούτε η μετάφραση που κάνει ο κ. Θεοφανίδης φαίνεται να είναι ακριβής, αλλά αυτό είναι παρονυχίδα, αν σκεφτούμε πως κατασκεύασε ετυμολογια του Μωάμεθ από το…. μεγάθυμος, σε πείσμα όλων των λεξικών που λένε ότι στα αραβικά Muhammad σημαίνει αινετός, αξιοΰμνητος, και είναι μετοχή αορίστου του ρήματος hamada ή κάπως έτσι που θα πει υμνώ.

Και ο μεν κύριος καθηγητής (εδώ μπορείτε να δείτε κι έναν διάλογο στο Περιγλώσσιο) έχει κάθε δικαίωμα να περιφρονεί στην έρευνά του την κατεστημένη γλωσσολογία και να αγνοεί τις πηγές και την κοινή λογική. Αυτό που με εντυπωσιάζει εμένα είναι η ευκολία με την οποία η καλή εφημερίδα ανοίγει τις στήλες της σε τόσο αστήρικτες θεωρίες. Να οφείλεται στο ότι υπογράφονται από καθηγητή (οικονομολόγο πάντως);

Προσθήκη 10/6 Εδώ μπορείτε να δέιτε το άρθρο όπως εμφανίζεται στην εφημερίδα (χάρη στον Ν. Λίγγρη που το ανέβασε στη Λεξιλογία). Θέλω να επισημάνω κάτι που παρέλειψα, και που είναι ενδεικτικό της μεθόδου του κ. καθηγητή, και όχι μόνο αυτού.

Λέει στην αρχή του άρθρου:
Λίγοι γνωρίζουν ότι η ιερή λέξη «Κοράνιο» είναι ελληνικότατη και μάλιστα ομηρική*
Ο αστερίσκος παραπέμπει στην εξής υποσημείωση:
* (Βλ. το τελειότερο Λεξικό των Liddell-Scott «Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης», μετάφραση Α. Κωνσταντινίδου, τόμος 2, έκδοση. Ελληνικά Γράμματα, το λήμμα «κορέω»)

Τι συμπέρασμα βγάζει ο ανυποψίαστος αναγνώστης; Φυσικά ότι το εγνωσμένου κύρους Λεξικό Liddell-Scott, στο λήμμα “κορέω” τεκμηριώνει την ελληνική προέλευση της λέξης “Κοράνιο”, όχι; Κι όμως, το λεξικό Liddell-Scott στο λήμμα αυτό γράφει μόνο τα εξής:

Όπως βλέπετε, καμιά αναφορά στο Κοράνιο, καμιά αναφορά σε ιερό ρήμα. Αντίθετα, έχει (και) αισχρή σημασία, λέει το λεξικό.

Αλλά από τους χιλιάδες που θα διαβάσουν το άρθρο, πόσοι θα έχουν την όρεξη και τη δυνατότητα να ψάξουν οι ίδιοι στο ΛίντελΣκοτ; Ένας; Δύο; Πέντε; Και πολλούς λέω. Οι άλλοι, βλέποντάς το τυπωμένο, θα αποκομίσουν την εντύπωση ότι το Κοράνι είναι ασφαλώς ελληνική λέξη “αφού το γράφει το Λίντελ Σκοτ”, που το έχουν ακουστά για έγκυρο λεξικό (και είναι).

Δεν ξέρω αν παρακολουθεί το νήμα ο Ηλεδικηγόρος ή ο Χασοδίκης ή άλλος -αν και έχουμε και τον Κορνήλιο, μην το ξεχνάμε- αλλά, λέω, αν εγώ τώρα πω ότι αυτή η μέθοδος αγγίζει τα όρια της απάτης (λέω, αν το πω), κι αν ο κ. Θεοφανίδης μού κάνει μήνυση, θα αθωωθώ;

Πάντως, επιστημονική μέθοδος δεν μου φαίνεται.

==============================================================
"O σιωπών δοκεί συναινείν"