H “Οδύσσεια” του Νίκου Καζαντζάκη. Ένα διαχρονικό έπος – ηρωική κατάφαση της ανθρώπινης μοίρας

TO ΕΠΟΣ του Καζαντζάκη, με την κεντρική του ι­δέα, την ηρωική χωρίς μάταιες ελπίδες κατάφαση της ανθρώπινης δραστηριότητας και της ανθρώπι­νης μοίρας, στέκεται, ως προς τη σύλληψη και την ευρύτητα των στόχων, πολύ ψηλότερα από το επί­πεδο των αναιμικών μεσοπολεμικών και μεταπο­λεμικών συγγραφέων της Ευρώπης.

Ο Καζαντζά­κης κηρύσσει στην «Οδύσεια» την εγκατάλειψη της εύκολης ζωής, των μικρών ασημάντων πραγ­μάτων που πνίγουν την ψυχή· κηρύσσει την επι­στράτευση του ατόμου για μια σειρά υψηλών, συ­νεχώς υπερβαινομένων στόχων

Πιστεύει ότι μόνο έτσι μπορεί ο άνθρωπος να ξεπεράσει τη θνητή φύση του και να βοηθήσει στην τελειοποίηση και αποπνευμάτωση, για την οποία αγωνίζεται από πολλούς δρόμους μέσα στη δημιουργία ο ίδιος ο Θεός. Παρά τα βεργσονικά και εν μέρει νιτσεϊκά στοιχεία που περιέχει η κοσμοθεωρία αυτή, είναι απαραγνώριστος ο προσωπικός τρόπος του Καζαντζάκη στη σύλληψη και την έκφρασή της, και σ’ αυτόν ακριβώς τον καζαντζακικό τρόπο και τόνο οφείλεται η παγκόσμια επιτυχία του έργου (…)

Ως προς τη γλώσσα ο Καζαντζάκης, επηρεασμέ­νος από το δημοτικισμό της εποχής του διαμόρ­φωσε συνειδητά ένα δύσκολο και πληθωρικό ιδίω­μα, στο οποίο ζήτησε να αφομοιώσει και να σώσει σπάνιες λέξεις και εκφράσεις προερχόμενες από όλη την Ελλάδα και κυρίως από την ιδιαίτερη πα­τρίδα του, την Κρήτη. H γλώσσα αυτή, που περι­λαμβάνει και παρά πολλά σύνθετα επίθετα και ρή­ματα πλασμένα από τον ποιητή, έχει έντονα προ­σωπικό χρώμα και είναι αδιάσπαστα δεμένη με την αδρή, σπάνια λυρική διάθεση του δημιουργού . . .

Η τελευταία τηλεοπτική συνέντευξη του Νίκου Καζαντζάκη

Ένα σπάνιο οπτικοακουστικό απόσπασμα, από συνέντευξη, την οποία έδωσε ο Νίκος Καζαντζάκης για την γαλλική τηλεόραση.

   

Η συνέντευξη δόθηκε, στις 22 Μαΐου 1957, λίγους μήνες πριν, του θανάτου του μεγάλου Έλληνα λογοτέχνη, σε δύο ανθρώπους των γραμμάτων και δημοσιογράφους, τον Pierre Dumayet και τον Max-Pol Fouchet. 

Η συνέντευξη αφορούσε δύο από τα βιβλία του Καζαντζάκη, τον «Ζορμπά» και τον «Φτωχούλη του Θεού», που ήταν και το πιο πρόσφατο 

 =====================

 "O σιωπών δοκεί συναινείν"

Δραματικά επίκαιρη: Η απολογία του Νίκου Καζαντζάκη το 1925

Ο Νίκος Καζαντζάκης στην ιστορία

Η απολογία του Νίκου Καζαντζάκη στην ανακριτική αρχή του Ηρακλείου, που δημοσιεύτηκε τη Δευτέρα 16 Φεβρουαρίου 1925, δεν αποτελεί μόνο ένα έξοχο πολιτικό κείμενο αλλά είναι και δραματικά επίκαιρη σήμερα, την εποχή της κρίσης. 

Μιας εποχής που η σύγχυση, οι πολιτικές και κοινωνικές συγκρούσεις αλλά και αντιφάσεις στον πολιτικό λόγο κυριαρχούν.

Παρακάτω, παραθέτουμε ένα τμήμα της διάσημης “απολογίας του Καζαντζάκη”:

Νίκος Καζαντζάκης: "Ο τελευταίος πειρασμός" (The Last Temptation).

“Κι άλλη φορά σε ρώτησα, ραβή, δεν υπάρχει άλλος δρόμος;"

- “Όχι, Ιούδα, αδερφέ μου, άλλος δρόμος δεν υπάρχει”. 

-" Μου το λες για να με παρηγορήσεις, για να με κάμεις να σε προδώσω, δίχως να σπαραχτεί η καρδιά μου· λες πως αντέχω, για να μου δώσεις κουράγιο· όχι, όσο ζυγώνουμε στη φοβερή στιγμή, όχι, δεν αντέχω, ραβή μου!" 

- "Αντέχεις, Ιούδα αδερφέ μου· ο Θεός να σου δώσει τη δύναμη, όση σου λείπει, γιατί πρέπει· πρέπει εγώ να σκοτωθώ και συ να με προδώσεις· εμείς οι δυο πρέπει να σώσουμε τον κόσμο· βοήθα με."

Ο Ιούδας έσκυψε το κεφάλι και σε λίγο:

-" Αν ήταν εσύ να πρόδινες το δάσκαλό σου, θα το ‘κανες;"

Πολλήν ώρα έμεινε ο Ιησούς συλλογισμένος· τέλος:

-" Όχι", είπε," φοβούμαι πως δε θα μπορούσα· γι’ αυτό κι ο Θεός με λυπήθηκε και μου ‘δωκε το χρέος το πιο εύκολο: να σταυρωθώ." 

 Νίκος Καζαντζάκης, Ο τελευταίος πειρασμός

O τελευταίος πειρασμός from Πέτρος Πέτρου on Vimeo.

Υπόθεση:

Τραγωδία στα Τέμπη: Ο Καζαντζάκης το είχε πει καλύτερα από όλους! Η Ελλάδα επιζεί μέσα από ατομικές περιπτώσεις, το κράτος σταθερά υπολειτουργεί

Συντάκτης: Γιάννης Χωριανόπουλος

Τι να πει, τι να σκεφτεί και τι να γράψει κανείς για την τραγωδία στα Τέμπη. Στην Ελλάδα του 2023 δύο τρένα συγκρούστηκαν μεταξύ τους και ο θάνατος βρήκε τόσους ανθρώπους.

Οργή και μόνο οργή. Μόνο η σκέψη για τους ανθρώπους που θρηνούν ή ακόμα δεν έχουν βρει τους δικούς τους φτάνει για να σε οδηγήσει στην τρέλα.

Το 2023 σε μια ευρωπαϊκή (υποτίθεται χρόνια τώρα) χώρα δεν υπάρχουν οι δικλείδες ασφαλείας ώστε να μη συμβεί ένα γεγονός όπως αυτό που συνέβη στα Τέμπη.

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης σε μια δήλωση εκτός πραγματικότητας, μας διαβεβαίωσε πως θα γίνει ότι πρέπει ώστε να μην ξανασυμβεί κάτι ανάλογο.

Σοβαρά τώρα; Αυτό να το πείτε στις οικογένειες που θρηνούν.

Στην Ελλάδα του 2023 στη μοναδική διαδρομή τρένων στη χώρα, τα πάντα, όπως αντιληφθήκαμε δυστυχώς κρέμονταν/κρέμονται από τις ανθρώπινες αποφάσεις και την έλλειψη υποδομών.

Τι πάει να πει ανθρώπινο λάθος τη σύγχρονη εποχή στις μεταφορές ανθρώπινων ζωών; Θα έπρεπε να έχει υλοποιηθεί όλο αυτό το πλάνο ώστε ακόμα και ανθρώπινο λάθος να συμβεί, να μπορεί να διορθωθεί άμεσα.

Στην Ελλάδα όμως των κονδυλίων, γιατί λεφτά υπάρχουν, πρωτίστως θα πρέπει να πάνε εκεί που πρέπει να πάνε και όχι στις υποδομές της παιδείας, της υγείας, των μεταφορών.

Όπως τόσες και τόσες τραγωδίες μετά, υπάρχει έστω ένας που να πιστεύει πως μπορεί να αλλάξει κάτι δραματικά; Για ορισμένα 24ώρα που η τραγωδία στα Τέμπη θα μείνει στην επικαιρότητα, θα ακουστούν πομπώδης εξαγγελίες.

Μετά όμως;

Νίκος Καζαντζάκης-Ελ Γκρέκο: Τόσο μεγάλοι, μα και τόσο διαφορετικοί [Προσεγγίσεις στη ζωή και το έργο τους]

Του Σήφη Μιχελογιάννη 

Η «Αναφορά στον Γκρέκο», το τελευταίο σπουδαίο έργο, μια μυθιστορία ή μια αυτοβιογραφία του Νίκου Καζαντζάκη προσδιορίζει ή και οριοθετεί μια προσέγγιση, μια συνάντηση, δύο μεγάλων Ελλήνων, δύο μεγάλων Κρητικών. Ο Νίκος Καζαντζάκης, ο μέγιστος της ελληνικής πεζογραφίας με τις πεντακόσιες ογδόντα (580) εκδόσεις στο εξωτερικό σε σαράντα (40) ξένες γλώσσες αναφέρεται στον μεγάλο Δομήνικο Θεοτοκόπουλο που άκμασε στην Ισπανία και έγινε γνωστός σε όλο τον κόσμο.

Πέρασαν βέβαια 2-3 αιώνες από το θάνατο του Ελ Γκρέκο για να κατανοήσουν οι Ευρωπαίοι ειδικοί την πραγματική αξία της τέχνης του και να τον αποδεχθούν οι απλοί πολίτες. Μπορεί σε αυτό να έπαιξε ρόλο το ότι η τεχνοτροπία του, η φιλοσοφία του θα έλεγα, ήταν εξπρεσιονιστική. Επίσης η νοοτροπία του ήταν κατά βάση νοοτροπία ανθρώπου μοναχικού. Όπως λέγεται, το ταλέντο τρέφεται στη μόνωση.

Πρέπει δε να προσθέσουμε σε όλα αυτά πως θεωρείται ότι το έργο του Ελ Γκρέκο επηρέασε τον Πικάσο, ότι ήταν προπομπός του κυβισμού του Πικάσο και ότι επηρέασε ακόμα και τους σουρεαλιστές. Έτσι κατανοούμε πόσο ήταν το έργο του καινοτόμο, αντικλασσικό και εικονοκλαστικό και δύσκολα αποδεκτό στην εποχή του.

Συνήθως σε εμάς τους Έλληνες και ειδικά στους Κρητικούς, μας γεμίζει με . . .

- «Αναφορά στον Γκρέκο»: ο Καζαντζάκης αυτοβιογραφούμενος (απόσπασμα)

Παππού αγαπημένε, είπα, δώσ' μου μιαν προσταγή. Χαμογέλασε, απίθωσε το χέρι απάνω στο κεφάλι μου. δεν ήταν χέρι, ήταν πολύχρωμη φωτιά. ως τις ρίζες του μυαλού μου περεχύθηκε η φλόγα. -Φτάσε όπου μπορείς παιδί μου..

Η φωνή του βαθιά, σκοτεινή, σα νάβγαινε από το βαθύ λαρύγγι της γης.

'Εφτασε ως τις ρίζες του μυαλού μου η φωνή του, μα η καρδιά μου δεν τινάχτηκε. -Παππού, φώναξα τώρα πιο δυνατά, δώσ μου μιαν πιο δύσκολη, πιο κρητικιά προσταγή. Κι ολομεμιάς, ως να τα πω, μια φλόγα σούριξε ξεσκίζοντας τον αέρα, αφανίστηκε από τα μάτια μου ο αδάμαστος πρόγονος με τις περιπλεγμένες θυμαρόριζες στα μαλλιά του κι απόμεινε στην κορφή του Σινά μια φωνή όρθια, γεμάτη προσταγή, κι ο αέρας έτρεμε:

-Φτάσε όπου δεν μπορείς!...

Πετάχτηκα τρομαγμένος από τον ύπνο. είχε πια ξυμερώσει. Σηκώθηκα, ζύγωσα στο παράθυρο, βγήκα στο μπαλκόνι με την καρπισμένη κληματαριά. Η βροχή είχε τώρα κοπάσει, έλαμπαν οι πέτρες, γελούσαν. τα φύλλα των δέντρων ήταν φορτωμένα δάκρυα. -Φτάσε όπου δεν μπορείς!

Ο δάσκαλος Δημήτρης Λιάρος και η φιλόλογος Βασιλική Φυτώκα διαβάζουν σελίδες ελληνικής λογοτεχνίας και συζητούν. Τα αποσπάσματα από την "Αναφορά στο Γκρέκο" αφορούν τη σχέση του Νίκου Καζαντζάκη με τη μητέρα του και τον πατέρα του, αλλά μέσα από αυτά βιώνουμε τη σχέση του με τις ιδέες, με τη φύση, με τον Άνθρωπο. Ένας λόγος γεμάτος εικόνες και ένταση που μας συγκινεί και δικαιώνει το μεγαλείο αυτού του συγγραφέα ποιητή...
Νίκος Καζαντζάκης, απόσπασμα από το βιβλίο "Αναφορά στο Γκρέκο"

 

Η Αναφορά στον Γκρέκο, το κύκνειο άσμα του Καζαντζάκη, περιέχει παραλλαγμένα ή και αυτούσια τμήματα από επιστολές, ημερολόγια, σημειωματάρια, ή και αποσπάσματα από άλλα έργα του. 

Ο Καζαντζάκης σχεδίαζε ήδη από το τέλος της δεκαετίας του 1920 τη συγγραφή ενός έργου που θα είχε την μορφή ενός διαλόγου με τον ζωγράφο Δομήνικο Θεοτοκόπουλο:

ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ ΠΟΙΕΙΝ: Ηχητικό απόσπασμα από την ομιλία του Νίκου Καζαντζάκη στην ελληνική υπηρεσία του BBC, το 1953

(επιμέλεια: Μάνος Ορφανουδάκης)

Αν ο κόσμος δεν ήταν καμωμένος από τον Ιεχωβά αλλά από τον Όμηρο, ο Μπέρναρντ Σω θα ήταν ένας κοκκινογένης θεός του Ολύμπου και θα είχε αχώριστο σύντροφο κοντά του τον Θερσίτη να τον κερνά.

Νηφάλιος αιώνια ο ένας, ολομέθυστος αιώνια ο άλλος, θα κοίταζαν από ψηλά τον κόσμο και θα γελούσαν, ο ένας γιατί ο κόσμος είναι τόσο όμορφος, ο άλλος γιατί ο κόσμος είναι τόσο άσχημος, κι οι δυό μαζί γιατί ξέρουν το μεγάλο μυστικό, πως όλος αυτός ο περίφημος Τρωικός Πόλεμος έγινε όχι για την Ελένη, παρά για τον ίσκιο της Ελένης. Η αληθινή Ελένη είχε καταφύγει κυνηγημένη και αμόλευτη, στο κεφάλι του Μπέρναρντ Σω σαν μια μεγάλη ιδέα.

Θα κατέβαινε συχνά ο Μπέρναρντ Σω στον κόσμο να παλέψει, όχι για να βοηθήσει τους Αχαιούς ή τους Τρώες παρά για να προστατέψει καμιάν ιδέα που κινδύνευε.

Ιπποτικός, αφιλόκερδος, καταφρονητής κάθε επίγειου ο κοκκινογένης αυτός θεός, μα πίσω του ως Σάντσο του ο Θερσίτης θα μάζευε με απληστία όλα τα επίγεια λάφυρα. Και έπειτα ο Μπέρναρντ Σω θα ανέβαινε πάλι στον Όλυμπο, να καθίσει δίπλα στην φιλενάδα του την πάνοπλη λογική την Αθηνά και θα συνεχίζονταν μέσα στον αβασίλευτο ήλιο της θεωρίας, ο Θείος Διάλογος.

Κι η Αθηνά σιγά σιγά, όχι οδηγημένη, κυνηγημένη από τον παντοδύναμο θεό, τον Γέλωτα, θα έφτανε στην ακρότατη συνέπεια της λογικής που είναι η απάρνηση της λογικής και θα γίνονταν στα χέρια του Μπέρναρντ Σω, Αφροδίτη.

Γιατί υπάρχει κάτι το επικίνδυνο, σοφιστικό και σαρκοβόρο στον αγαθό τούτο θεό που δεν τρώει κρέας.

Στην αρχή νοιώθουμε μπροστά του κάποια δυσφορία, μπορεί κι αντιπάθεια, μιαν κρυάδα, σα να πλησιάζουμε το άλλο πρόσωπο του θεού, τον σατανά.

Μας φαίνεται πως παίζει, πως καταδέχεται την παραδοξολογία και την υπερβολή για να κάνει πνεύμα, πως παραμορφώνει και παραφουσκώνει την αλήθεια, για να μας κάνει να γελάσουμε και να ντραπούμε.

Μα σιγά σιγά νοιώθουμε, όλα τούτα είναι το σκληρό τσόφλι και μέσα βαθειά χτυπά μια καρδιά τόσο ευαίσθητη που δε θα μπορούσε να ζήσει αν δε κρυστάλλωνε γύρα της, ασπίδα αδιαπέραστη, το γέλιο.

Μια μάσκα είναι το πνεύμα, που φορά η καρδιά του Μπέρναρντ Σω, μάσκα ασφυξιογόνων, για να μπορεί να αντέχει μέσα σε τότες φαρμακερές αναθυμιάσεις του κόσμου.

Κι όταν νιώσεις το μυστικό αυτό του Μπέρναρντ Σω αρχίζει η μεγάλη αγάπη. ...

Νίκος Καζαντζάκης, συνέντευξη στην γαλλική ραδιοφωνία

Απόσπασμα από συνέντευξη του Ν. Καζαντζάκη στον Pierre Sipriot, Γαλλική Ραδιοφωνία (Παρίσι), 6 Μαΐου 1955

Ο Ν. Καζαντζάκης μιλάει για την Ελλάδα

“Όσο πιο μακρυά είμαστε από την πατρίδα μας, τόσο περισσότερο τη σκεφτόμαστε και τόσο περισσότερο, την αγαπάμε. Όταν βρίσκομαι στην Ελλάδα βλέπω τις μικρότητες, τις ίντριγκες, τις ανοησίες, τις ανεπάρκειες των αρχηγών, τη μιζέρια του λαού. 

Όμως από μακρυά δεν βλέπουμε τόσο ευδιάκριτα την ασκήμια και έχουμε περισσότερη ελευθερία να πλάσουμε μια εικόνα της πατρίδας αντάξια ενός ολοκληρωτικού έρωτα. Να γιατί δουλεύω καλύτερα και αγαπώ καλύτερα την Ελλάδα όταν βρίσκομαι στο εξωτερικό. 

Μακρυά της καταφέρνω να συλλάβω καλύτερα την ουσία της και την αποστολή της στον κόσμο, και συνακόλουθα τη δική μου ταπεινή αποστολή. Κάτι ιδιαίτερο συμβαίνει στους Έλληνες που ζουν στο εξωτερικό. Γίνονται καλύτεροι. 

Έχουν την περηφάνεια της φυλής τους, νιώθουν ότι όντας Έλληνες έχουν την ευθύνη να είναι αντάξιοι των προγόνων τους. H πεποίθησή τους, ότι κατάγονται από τον Πλάτωνα και τον Περικλή, μπορεί ίσως να είναι μια ουτοπία, μια αυθυποβολή χιλιετιών, όμως αυτή η αυθυποβολή, γενόμενη πίστη, ασκεί μια γόνιμη επίδραση στη νεοελληνική ψυχή. 

Χάρη σ’ αυτή την ουτοπία επέζησαν οι Έλληνες. Μετά από τόσους αιώνες εισβολών, σφαγών, λιμών, θα έπρεπε να έχουν εξαφανιστεί. Όμως η ουτοπία, που έγινε πίστη, δεν τους αφήνει να πεθάνουν. H Ελλαδα επιζεί ακόμα, επιζεί νομίζω μέσα από διαδοχικά θαύματα. “

https://www.historical-museum.gr/webapps/kazantzakis-pages/gr/life/talkforgreece.php

 

Εξήντα έξι χρόνια αργότερα είναι πρακτικά αδύνατο να βρεις ή να διακρίνεις διαφορές - Παρά συμφορές και Υποχρεώσεις χωρίς Δικαιώματα! και "διηγώντας τα να κλαις;

Το παρακάνω video είναι η ένωση 26 αποσπασμάτων συνέντευξης του giorgos ralia

ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ συνέντευξη στην γαλλική ραδιοφωνία

https://www.youtube.com/watch?v=pueTyI3i8Zg&t=40s

--------------------------------------------------------------------

Από τη συνέντευξη του Νίκου Καζαντζάκη στη Γαλλική Ραδιοφωνία στις 6 Μαΐου 1955, για την «Ελευθερία» και τα παιχνίδια των Μεγάλων Δυνάμεων

(Άρθρο γνώμης του Διαμαντή Θ. Βαχτσιαβάνου - efkozani)

Ήταν Μάης του 1955 και ο Νίκος Καζαντζάκης δίνει μια καταπληκτική συνέντευξη στο ραδιόφωνο του Παρισιού, στο δημοσιογράφο Pierre Sipriot. . .

Νίκος Καζαντζάκης γνώρισε τη σύζυγό του, Ελένη - "Το εγώ και εσύ αφανίζονται. Αγαπώ θα πει χάνομαι..." [ Friedrich Nietzsche (ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ)]

Η ιδιωτική ζωή του Νίκου Καζαντζάκη, όταν ζούσε αλλά και μετά το θάνατο του, λεηλατήθηκε όσο ο βίος ολίγων επώνυμων.

Τι είναι αγάπη;

Δεν είναι συμπόνια μήτε καλοσύνη.
Στη συμπόνια είναι δύο, αυτός που πονά κι αυτός που συμπονάει.
Στην καλοσύνη είναι δύο, αυτός που δίνει κι αυτός που δέχεται.

Μα στην αγάπη είναι ένα.

Σμίγουν οι δύο και γίνονται ένα. 

Δεν ξεχωρίζουν. 

Το εγώ και εσύ αφανίζονται.

Αγαπώ θα πει χάνομαι.

Νίκος Καζαντζάκης - [Friedrich Nietzsche] 

Νίκος Καζαντζάκης και Ελένη Σαμίου. "Ο Νίκος ήταν τέλειος σύζυγος και σύντροφος. Δεν γεννήθηκε ποτέ κανενός είδους πρόβλημα ανάμεσα μας. Ταιριάξαμε σε όλα..."

Η ιδιωτική ζωή του Νίκου Καζαντζάκη, όταν ζούσε αλλά και μετά το θάνατο του, λεηλατήθηκε όσο ο βίος ολίγων επώνυμων. ...

Νίκος Καζαντζάκης γνώρισε τη σύζυγό του, Ελένη - "Το εγώ και εσύ αφανίζονται. Αγαπώ θα πει χάνομαι..." [ Friedrich Nietzsche (ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ)]

Η ιδιωτική ζωή του Νίκου Καζαντζάκη, όταν ζούσε αλλά και μετά το θάνατο του, λεηλατήθηκε όσο ο βίος ολίγων επώνυμων.

Τι είναι αγάπη;

Δεν είναι συμπόνια μήτε καλοσύνη.
Στη συμπόνια είναι δύο, αυτός που πονά κι αυτός που συμπονάει.
Στην καλοσύνη είναι δύο, αυτός που δίνει κι αυτός που δέχεται.

Μα στην αγάπη είναι ένα.

Σμίγουν οι δύο και γίνονται ένα. 

Δεν ξεχωρίζουν. 

Το εγώ και εσύ αφανίζονται.

Αγαπώ θα πει χάνομαι.

Νίκος Καζαντζάκης - [Friedrich Nietzsche] 

Νίκος Καζαντζάκης και Ελένη Σαμίου. "Ο Νίκος ήταν τέλειος σύζυγος και σύντροφος. Δεν γεννήθηκε ποτέ κανενός είδους πρόβλημα ανάμεσα μας. Ταιριάξαμε σε όλα..."

Η ιδιωτική ζωή του Νίκου Καζαντζάκη, όταν ζούσε αλλά και μετά το θάνατο του, λεηλατήθηκε όσο ο βίος ολίγων επώνυμων. ...

Τα αγαπημένα μου αποσπάσματα από τον Νίκο Καζαντζάκη: Αχ! πότε να συνεργαστούμε, όλοι μαζί, σε μιαν επίθεση!

Ο Νίκος Καζαντζάκης είναι ένας από τους αγαπημένους μου συγγραφείς. Η γραφή του ξεπερνά τα σύνορα του κοινού ανθρώπινου στοχασμού και αγγίζει το μεταφυσικό. Είναι ο τελευταίος Έλληνας φιλόσοφος. Στοχάζεται το αδύνατο, μάχεται και αγωνίζεται να το φτάσει, χωρίς να τρέφει αυταπάτες. Ξέρει τις δυσκολίες, όμως ακολουθεί την πανάρχαια φωνή που συνοδεύει τον καθένα από εμάς σε όλη τη διάρκεια της ζωής του. Δεν ακολουθεί κανένα δόγμα και κοινωνικό στερεότυπο. Συντρίβει τις συνήθειες. Ξεβολεύεται. Μάχεται να ξεκάμει το κακό όπως οφείλει ο κάθε ΑΝΘΡΩΠΟΣ. Κατάφερε να κερδίσει επάξια την αθανασία μέσα από το έργο του. Ένα έργο που αξίζει να διαβαστεί και παραμένει διαχρονικό. Ακολουθούν μερικά από τα αγαπημένα μου αποσπάσματα από διάφορα έργα του Καζαντζάκη.


Χαίρομαι γιατί χωρίς να μπορώ ακόμα καθαρά να το στοχαστώ, ψυχανεμίζομαι πως θα ζω και εγώ, θα στοχάζομαι και θα βλέπω και ακόμα αφού πεθάνω, φτάνει να υπάρχουν ακόμα καρδιές να με θυμούνται.

Να'σαι σκληρός, υπομονετικός, να καταφρονάς τον κίνδυνο, να μη φοβάσαι το θάνατο, να ζητάς πέρα από τη γης ετούτη το υπέρτατο αγαθό- να ποια φωνή ανέβαινε ακατάλυτα από τις λαικές τούτες φυλλάδες και δασκάλευε την παιδική καρδιά μου. Και συνάμα μια δίψα σφοδρή για φυγές κρυφές, για ταξίδια μακρινά, για περιπλανήσεις γιομάτες έρωτα μυστικό, ηδονή και μαρτύριο.

Και το πιο μεταφυσικό πρόβλημα παίρνει μέσα μου σώμα φυσικό, θερμό, που μυρίζει θάλασσα και χώμα, κι ανθρώπινο ιδρώτα. Ο Λόγος για να με αγγίξει πρέπει να γίνει τέτοια σάρκα.

Έκανα το χρέος μου. Παραπάνω δεν μπορούσα. Σφογγίζω σαν τον αργάτη μια στιγμή τον ''φαρδήν ιδρώτα'', όπως λέει ο Ντάντες, και δεν απλώνω χέρι, γιατί ξέρω πως δεν υπάρχει κανένας να μου πλερώσει το μεροκάματο.

Να ξέρουν οι άνθρωποι, όταν πεθάνω, πόσο κι εγώ αγάπησα και πόνεσα τη ζωή και πως είδα και πως άγγιξα τη θάλασσα, το χώμα, τη γυναίκα. Να μάθουν πως δεν ήμουνα ζώο ή πέτρα παρά άνθρωπος με ζεστή σάρκα κι αχόρταγη ψυχή.

Σήμερα σε ποιο σημείο βρισκόμαστε του ανθρώπινου τούτου κυματισμού; Ποια είναι η σύγχρονη, η πιο προχωρεμένη ταραχή της ψυχής μας; Ποιος εχόρτασε, αδίκησε, ωρίμασε, έκαμε το χρέος του, πρέπει να φύγει; Και ποιος πεινά, αδικιέται, ορμάει ν' ανέβει, ζητάει Λευτεριά;

Έκαμαν το χρέος τους. Κλέψαν, αδικήσανε, σκοτώσανε, χόρτασαν και περιγέλασαν τους πεινασμένους, δυνάμωσαν και σκλαβώσαν τους αδύνατους, φωτίστηκε το μυαλό τους και καταφρόνεσε τις σκοτεινές καρδιές που χτυπούσανε στα κατώγια τους. Έκαμαν πάλι το χρέος τους. Δημιούργησαν τις μεγάλες θεογόνες δυνάμεις: την Πείνα, την Αδικία, την Οργή, την Εκδίκηση.

Γιατί η εποχή μας δεν είναι στιγμή ισορρόπησης, οπόταν η υποταγή, η γαλήνη, η σιωπή, η ομορφιά είναι μεγάλες αρετές. Ζούμε τη φοβερή έφοδο, χυμούμε για να κυριέψουμε μια νέα, πλουσιότερη ισορροπία. Γι' αυτό σήμερα η ανοχή είναι αθλιότητα και αναντρία.

Ανατροπή για να ξανακαινουργιώσει ο κόσμος, να ποιο είναι το χρέος κάθε σκεπτόμενου σήμερα μέσα σε τόσο ανήθικο και ανέλπιδο χάος. Ν' ανοιχτεί άβυσσο, φοβερότερη ακόμα, ανάμεσα καλού και κακού, να πληθύνει η αδικία, να κατέβει η Πείνα και να θερίσει τα σωθικά μας- αλλιώς δε σωζόμαστε.

Να μην αρνιέσαι τη νιότη σου ως στα βαθιά γεράματα, να μάχεσαι, σε όλη σου τη ζωή, να μετουσιώσεις σε κατάκαρπο δέντρο την εφηβική άνθιση, αυτός, θαρρώ, είναι ο δρόμος του αληθινού ανθρώπου.

Μια περήφανη ψυχή, μόλις φτάσει το σκοπό της, τον μετατοπίζει ακόμα πιο πέρα - παρά για να μη σταματήσουμε ποτέ στον ανήφορο. Έτσι μονάχα η ζωή αποχτά ευγένεια και ενότητα.

Όταν η καρδιά πιστεύει κι αγαπάει, χίμαιρα δεν υπάρχει. Υπάρχει μονάχα αντρεία, εμπιστοσύνη και γόνιμη πράξη.

Είμαι ευτυχισμένος γιατί μπορώ να δουλεύω, γιατί δεν έχω καμιά φιλοδοξία, κανένα μίσος, γιατί έχω την καρδιά μου καθαρή

Εκατομμύρια άνθρωποι εξευτελίζουνται και γονατίζουν γιατί δεν έχουν ένα κομμάτι ψωμί να στηλώσουν την ψυχή τους και τα κόκκαλά τους. Ανάθεμα, είπα, στην ομορφιά γιατί είναι άκαρδη και δεν νοιάζεται για τον πόνο του ανθρώπου.

Ας ταχτοποιήσουμε τις σκέψεις μας, ας ρυθμίσουμε την αγανάχτησή μας, ας οργανώσουμε τις επιθυμίες μας. Ας επιστρατευτούμε όσοι πιστοί! Ποιοι θα νικήσουν; Οι πιο σοφοί; Oι πιο πολλοί; Οι πιο ξυπνοί; Οι πιο σήμερα δυνατοί; Θα νικήσουν όσοι πιστεύουν.

Αχ! πότε να συνεργαστούμε, όλοι μαζί, σε μιαν επίθεση!

Ποιος φωνάζει; Εμείς φωνάζουμε, τα δέντρα, τα ζώα, τα πλήθη! Κ' ύστερα σιωπή. Ξεχνάμε από τεμπελιά, από συνήθεια, από φόβο. Μα ξάφνου πάλι η κραυγή σκίζει τα σωθικά μας.

Πρέπει καλά να βάλουμε στο νου μας πως δεν παραδίνουμε στα παιδιά μας ειρήνη μα πόλεμο. Εμείς σπέρνουμε τον άνεμο, αυτά θα θερίσουν την τρικυμία.

Να' μαστε απροσάρμοστοι, να η μεγάλη αρετή μας. Να μη βολευόμαστε, να' μαστε ανυπόμονοι, σκληροί, γιομάτη ανησυχία και πίστη, να θέλουμε το αδύνατο - σαν τους ερωτευμένους. Να ξέρουμε πως ό,τι λένε σήμερα δικαιοσύνη είναι οργανωμένη αδικία, κι ό,τι λένε ηθική είναι η βολική, ταπεινή συνεννόηση των άνανδρων. Και να μην το ανεχόμαστε.

Τι ανάγκη έχουμε εμείς από τα παλιά παραμύθια; Είναι ο άνθρωπος που πεινάει και φωνάζει. Είναι ο άνθρωπος που είναι σκλάβος και μάχεται για Λευτεριά.

Σήμερα που σαπίζει ο κόσμος, κι η ατιμία κι ο συμβιβασμός εξευτελίζουν και τις πιο γενναίες ψυχές, μια μονάχα τακτική είναι πρακτική και συμφέρει. Να' σαι ανένδοτος. ...

Οταν δεν τους περίμεναν: Εντός Ακαδημίας ο Σκίπης, εκτός ... Ακαδημίας ο Καζαντζάκης! Εκτός και ο Σικελιανός!

Οταν δεν τους περίμεναν Η κοινή υποψηφιότητα Καζαντζάκη και Σικελιανού και η ελληνική πρόταση για τον Σωτήρη Σκίπη και τον Γεώργιο Βουγιουκλάκη ΠΑΤΡΟΚΛΟΣ ΣΤΑΥΡΟΥ Η ιστορία της διεκδίκησης, της αναμενόμενης οριστικής θετικής απόφασης και τελικά της ματαίωσης της απονομής του Βραβείου Νομπέλ στον Νίκο Καζαντζάκη κράτησε 11 ολόκληρα χρόνια. Θεωρώ ότι το είχαμε μέσα στα

ΠΑΤΡΟΚΛΟΣ ΣΤΑΥΡΟΥ

Η ιστορία της διεκδίκησης, της αναμενόμενης οριστικής θετικής απόφασης και τελικά της ματαίωσης της απονομής του Βραβείου Νομπέλ στον Νίκο Καζαντζάκη κράτησε 11 ολόκληρα χρόνια. Θεωρώ ότι το είχαμε μέσα στα χέρια μας. Και το σκοτώσαμε. Ολα αυτά τα χρόνια, 1946-1957, η Ελλάς όχι μόνο κυνηγούσε τον Καζαντζάκη να μην πάρει το Νομπέλ, αλλά σε αντιπερισπασμό προέβαλλε άλλο συγγραφέα… αξιότερό του. Και απαξίωνε τον άξιο. Ουσιαστικά τον εξέβαλε από τον προθάλαμο της βράβευσης.

Χαρακτηριστική είναι η φράση του Αλμπέρ Καμύ, ο οποίος πήρε το Νομπέλ το 1957, σε γράμμα του προς την Ελένη Ν. Καζαντζάκη: «…Και ακόμα δεν ξεχνώ πως τη μέρα που λυπόμουν να δεχθώ μια διάκριση, που ο Καζαντζάκης άξιζε εκατό φορές περισσότερο, επήρα από εκείνον το πιο γενναιόδωρο από όλα τηλεγράφημα…».

Για πρώτη φορά η υποψηφιότητα του Νίκου Καζαντζάκη για το Νομπέλ προτείνεται στη Σουηδική Ακαδημία από την Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών και τον Σύνδεσμο Ελλήνων Λογοτεχνών τον Μάιο του 1946. Ηταν κοινή υποψηφιότητα για τον Καζαντζάκη και τον Αγγελο Σικελιανό. Νωρίτερα ο Καζαντζάκης, ως πρόεδρος της Εταιρείας και διά της Εταιρείας, είχε προτείνει για το Νομπέλ τον Σικελιανό. Οταν ύστερα πληροφορήθηκε από έρευνα στη Στοκχόλμη ότι η πρόταση μπορούσε να περιλαμβάνει πέραν του ενός πρόσωπα, ακόμη και τρία τέσσερα, επανήλθε. Και έγινε έτσι νέα πρόταση για τους δύο μαζί.

Ο Καζαντζάκης ζήτησε από τον Σικελιανό «να θελήσει να ενωθούν τα ονόματά τους αναπόσπαστα, γιατί, στην αγάπη, ένα πράμα, μοιραζόμενο, διπλασιάζεται. Και η τιμή για την Ελλάδα θα ‘ταν διπλή». (Από γράμμα του προς τον Παντελή Πρεβελάκη, 18.7.1946.) Προτάσεις στη Σουηδική Ακαδημία μπορούσαν να κάνουν ακαδημίες και ακαδημαϊκοί, λογοτέχνες και σωματεία τους, γνωστοί άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών.

Η Ακαδημία Αθηνών δεν τον πρότεινε βέβαια. Πώς άλλωστε ήταν δυνατό να προτείνει τον Καζαντζάκη για Νομπέλ, αφού μόλις τον προηγούμενο χρόνο τον είχε θεωρήσει ακατάλληλο να γίνει μέλος της, προκρίνοντας αντ’ αυτού τον Σωτήρη Σκίπη; Εντός Ακαδημίας ο Σκίπης, εκτός ...

Ν.Καζαντζάκης: Τι είναι αγάπη; Το εγώ κι εσύ αφανίζονται. Αγαπώ θα πει χάνομαι...

Δεν είναι συμπόνια μήτε καλοσύνη...

Στη συμπόνια είναι δύο, αυτός που πονάει κι αυτός που συμπονάει. 

Στην καλοσύνη είναι δύο, αυτός που δίνει κι αυτός που δέχεται.

Μα στην αγάπη είναι ένας...
Σμίγουν οι δύο και γίνοναι ένα. Δεν ξεχωρίζουν...
Το εγώ κι εσύ αφανίζονται.

Αγαπώ θα πει χάνομαι…

Πόση αγάπη έδωσε ο Νίκος Καζαντζάκης στην  Ελένη Σαμίου και πήρε!

92 χρόνια έχουν περάσει από   την ημέρα της γνωριμίας ενός από τον μεγαλύτερων στοχαστών παγκοσμίως, με τη μετέπειτα σύζυγό του. Μία ιστορία αγάπης, σεβασμού, συντροφικότητας και αφοσίωσης, που δοκιμάστηκε επί 32 χρόνια και πέρασε στην αιωνιότητα.  ...