Σκέψεις με αφορμή μια πυροβασία
Από παιδί αισθανόμουν μια ιδιαίτερη έλξη για το μεταφυσικό, υπό την έννοια του ό,τι δεν καταλαβαίνουμε και είναι θαυμαστό το ονομάζουμε ¨μεταφυσικό¨. Αυτό όμως καθώς ως γεγονός αποτελεί κάποιες φορές αναντίρρητη πραγματικότητα, μπορούμε να πούμε ότι ¨μεταφυσικό¨ είναι το πέραν του κατανοητού ορίου του κόσμου μας, συμβάν, μιας φύσης που παρουσιάζεται κίβδηλη και με καλύπτρες.
Ο Αριστοτέλης θεωρεί το μεταφυσικό σχετιζόμενο του φυσικού, δηλαδή ¨φυσικό¨ ανεξερεύνητο ακόμα. Ο Πλάτων στηριζόμενος στον ιδεαλισμό, υποστηρίζει την ύπαρξη ενός εκτεταμένου στο επέκεινα υπέρ φωτεινού κόσμου που παρουσιάζεται εδώ σκιώδης. Ο δημιουργός της λογικής και δη της μεταφυσικής λογικής, ο Παρμενίδης, ονομάζει την δημιουργική πηγή ¨αιθέριο πνεύμα του φωτός¨, και ο μοναχικός Ηράκλειτος, ευγενές αείζωον πυρ. ¨Και ο γηραιότερος, Αναξίμανδρος, ουσιαστικό στοιχείο θεωρεί τη θερμική ενέργεια που εκτείνεται στο άπειρον και με τις μεταπτώσεις της δημιουργεί τα πάντα. Στα ιρανικά πεδία οι Ζωροαστριστές πιστεύουν ως πηγή του κόσμου την άσβεστη φωτιά, και οι Ινδουιστές ότι ο κόσμος αποτελείται από διαφορετικής υφής φωτεινά πεδία. Οι ιερείς του Ρα, οι Ορφιστές, ο Άττης, ο Διόνυσος Ζαγρεύς, και οι μεσοποτάμιοι ημίθεοι - θεοί, καλύπτονται με τον μανδύα ότι το φως είναι δύναμη και η φωτιά η επί γης αρχή της. Οι Κινέζοι ότι η πυρά είναι η πιο ¨yang - θετική- αρσενική¨ ενέργεια.
Στη γλώσσα, οι σημαντικότερες λέξεις σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με το φως, πχ, ¨βλέπω¨ – είδα - ρίζα: (β)οίδα (σχετ. σανσκριτ.: Βέδες = φωτεινά βιβλία , Βούδας = φωτισμένος), με αιχμή την Ιωνική κατάληξη – ιδης (πχ Ατρίδης = το φως του Ατρέα - υιός). Το γράμμα Φ σχετίζεται το φως ή φάος (φως από κάτι που καίγεται) , όπως και η λέξη φύσημα, αλλά και το φίλος με τα παράγωγά του (π.χ. φιλί) που σημαίνει ζέστη ψυχής και σώματος (δίγαμμα f + ήλιος). Και η Ψυχή ακόμα, παρότι λεκτικά συγγενεύει με το ψύχος, παραπέμπει σε ¨ψυχόμενη φωτιά¨.
Κατά τη κοσμολογία όλα δημιουργήθηκαν από μια έκρηξη. Είμαστε όντα της φωτιάς; Την απάντηση την αφήνω σε εσάς, επισημαίνοντας απλώς ότι το μηδέν στη φύση είναι το –(μείον) 273,15… βαθμοί Κελσίου, οπότε, σύμφωνα με τα φυσικά πρότυπα ζούμε σε ένα πυρωμένο σύμπαν. Και ο άνθρωπος φυσιολογικά περί τους 310 βαθμούς άνωθεν του φυσικού μηδενός (-273,15 έως + 36,6). Όταν ερμηνεύουμε τη φύση πρέπει να την ερμηνεύουμε και με τα δικά της σταθμά και μέτρα. Δεν είναι έτσι;
Την αρχή της εκτροπής του ανθρώπου από τη δημιουργική πυρά, ως τη μοναδική ουσία, την περιγράφει θαυμάσια ο Παρμενίδης στο έργο του ¨Περί Φύσεως¨, όταν η Θεά Αλήθεια επεξηγεί: ¨Για να κατηγοριοποιήσουν (οι άνθρωποι) τα μορφώματα στηρίχτηκαν σε δυο θέσεις, θεωρώντας πως δεν έπρεπε να είναι μια. Τα αντίθετα έκριναν από κάθε κατασκευή και έβαλαν διακριτικά μη ταυτόσημα μεταξύ τους. Το μεν ένα όρισαν το αιθέριο πυρ της φλόγας που είναι ήπιο ον, πολύ ελαφρύ και παντού ίδιο με τον εαυτό του, και το άλλο κάτι που δεν είναι το ίδιο με τον εαυτό του, αλλά και αυτό κατά τον ίδιο τρόπο τον αντίθετο το έθεσαν, την αγνωστική νύχτα που έχει πυκνό σώμα και βάρος. Όλα αυτά στα αποκαλώ Φαινομενικό διάκοσμο, για να μη σε παρασύρει ποτέ κάποια τέτοια γνώμη των θνητών¨. Δηλαδή, για λόγους πρακτικής ευκολίας ο άνθρωπος σχηματοποίησε δυο δυνάμεις να ενεργούν στη φύση, ενώ αυτή είναι μόνο μια. Το Φως.
Ας εντοπίσουμε τώρα τη σύγχρονη αρχή της παρεκτροπής. Θυμάστε τον Πλάτωνα που μάζευε τα βιβλία του Δημόκριτου για να τα κάψει όταν ο Αβδηρίτης είχε έλθει στην Αθήνα; Το έκανε διότι ο Δημόκριτος είχε πάρει το άτμητο ον του Παρμενίδη και το προσδιόρισε με υλιστική μόνο υφή, σπρώχνοντας την κατανόηση της φύσης προς στον υλισμό. Και σαν να μην έφτανε αυτό, αγνόησε τη φωτεινή υπόστασή του. Το άτμητο ον του Παρμενίδη, που πρωτο-περιγράφεται 150 χρόνια πριν τον Δημόκριτο, συγγενεύει προς το φωτόνιο. Αυτό δημιουργεί ενέργεια και μάζα. Ας επικαλεστούμε κάποιον ειδικό για να ισχυροποιήσουμε αυτή τη θέση: “I have spoken to Einstein and he admitted to me that his theory was in fact no different from the one of Parmenides – Κarl Popper ”.
Επομένως, πώς υπάρχουν δυο αντίθετες δυνάμεις να ενεργούν στη φύση; Λέει για αυτό πρώτος πάλι ο Παρμενίδης: ¨Αν υπήρχαν, και σύμφωνα με τις ίδιες δυνάμεις τους μετείχε η μια στην άλλη, τότε το Παν ως σύνολο θα αποτελείτο με ίση των δυο αναλογία, επομένως θα ήταν ουδέτερο, άρα μηδέν¨. Κατά τους Ελεάτες και δη τους Παρμενιδιστές, το κακό δεν είναι παρά η έλλειψη του καλού, το σκότος, της ημέρας. Ακόμα το (+) και το (-) είναι μια δύναμη με γείωση.
Πάμε στην πυροβασία. Σημαίνει βάδισμα στη φωτιά, με γυμνά πόδια φυσικά. Είναι ¨γιορτή περάσματος¨ κυρίως προς το θάρρος και την ανδρεία, αλλά εκτελείται πια και από γυναίκες (όπως το ζεϊμπέκικο- στους άνδρες θα μείνει τελικά το τσιφτετέλι). Τα χνάρια της χάνονται στο χρόνο και τα στοιχεία της είναι εκτενή, σε σημείο να πούμε πως ανιχνεύεται ¨παντού¨ .Το θαυμαστό σε αυτήν είναι η ακαΐα.
Εκτελείται κυρίως με τελετουργικό και συχνά με συνοδεία θρησκευτικών στοιχείων πίστης, βοήθειας και προστασίας, Από κοινωνικής πλευράς πρεσβεύει την ενότητα. Το μεταφυσικό κομμάτι της στηρίζεται στο συντονισμό. Η χριστιανική θρησκεία αρχικά δεν την αποδέχθηκε ως έθιμο ¨ειδωλολατρικό¨, όταν όμως τα φυλαχτά και ¨τάλισμαν¨ έγιναν χριστιανικές εικόνες, άλλαξε η στάση της.
Πάμε τώρα στο φαινόμενο της ακαΐας.
Κατά την επιστήμη, στην πυροβασία δεν υπάρχει κάτι μεταφυσικό και μπορεί να την εκτελέσει ο οποιοσδήποτε αρκεί να τηρήσει ορισμένες προδιαγραφές. Το είδος του ξύλου που θα καεί, το στρώσιμο της χόβολης όπου πάνω να υπάρξει στάχτη (μονωτικό), και τα κάρβουνα να έχουν χάσει τα πτητικά τους αέρια (μείωση θερμότητας εξ αγωγής) και κυρίως το πώς θα περπατήσει κανείς πάνω σε αυτά (πόση ώρα το πέλμα θα πατά και πόση θα αιωρείται) αφού πρώτα θα έχει υγρανθεί από το γκαζόν ή τον ιδρώτα (μόνωση από το φαινόμενο Leidenfrost). Είναι όμως μόνο έτσι;
Η απάντηση που προκύπτει έχει δυισμό. Και ναι και όχι.
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η πυροβασία έχει υποβαθμιστεί προς μια εκδήλωση ¨φολκλόρ¨. Σημασία όμως έχει, μέσα από μια τέτοια κατάσταση να εξάγονται τα χρήσιμα στοιχεία. Και αυτό που μπορεί να εξαχθεί άμεσα είναι η πίστη προς υπέρβαση. Πίστη στις δυνάμεις σου και υπέρβαση πως μπορείς να υπερβείς τις θεωρούμενες δυνατότητές σου.
Κατά την ¨πραγματική¨ πυροβασία υπάρχει εξιταρισμός. Όταν ένα σώμα, μια ¨ψυχή¨ εξιτάρεται, βιολογικές δραστηριότητες ανάγονται. Οι ορμόνες του κυνηγού και ¨πολεμιστή¨ ανέρχονται, μαζί και η τεστοστερόνη. Οι χτύποι τα καρδιάς επιταχύνονται, τα οπιούχα του εγκεφάλου αρχίζουν να ρέουν στη σπονδυλική στήλη. Η αντλία νατρίου – καλίου στις κυτταρικές μεμβράνες ενισχύεται, χημικά στοιχεία αλλάζουν σθένος. Το αίσθημα του πόνου αμβλύνεται, ενεργοποιείται το ανοσοποιητικό. Ο άνθρωπος κοινώς δεν πονά και αντέχει.
Ναι, συμβαίνουν τα προηγούμενα ¨τρικ¨ που κατά την επιστήμη περιγράψαμε, αλλά συμβαίνουν και ετούτα, η άνοδος της ζωτικής ενέργειας και προστασίας. Πάντα κάθε τι που βλέπουμε πρέπει να εξάγονται τα ωφέλιμα στοιχεία. Ναι, η πυροβασία είναι ένα έθιμο περάσματος προς την υπέρβαση, και τόνωσης της εσωτερικής ¨φωτιάς μας¨, που κατά κάποιους σοφούς γερο-σαμάνους και φιλοσόφους, ο δρόμος της φωτιάς βρίσκεται και μέσα μας, και η διαχείρισή του βοηθά να αντεπεξέλθουμε και αυτόν που είναι έξω.
Αυτή είναι η παιδεία της, αυτός είναι ο συμβολισμός της.
