Κάθε φορά που η ανθρωπότητα απειλήθηκε από έναν αόρατο εχθρό, όπως ο κορονοϊός, τόσο η ιατρική τέχνη σε Βαβυλωνία, Κίνα, Αίγυπτο και Ινδία, όσο και η συστηματοποιημένη πια ιατρική επιστήμη στην Αρχαία Ελλάδα, στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων.
Ενδημία, επιδημία και πανδημία είναι όροι ομόρριζοι που υπήρχαν στο λεξιλόγιο των αρχαίων Ελλήνων, αποδίδοντας έναν αόρατο εχθρό, που απειλούσε με εξάπλωση έναν συγκεκριμένο δήμο (εν-δημία), το σύνολο του δήμου με τη μορφή ανεξέλεγκτου εισβολέα (επί-δημία) ή και το σύνολο των όμορων, και μη, δήμων (παν-δημία).
Όπως αναφέρει το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων, σε κείμενα που σώζονται από την εποχή του Ομήρου, καταγράφονται μαρτυρίες φονικών επιδημιών με χαρακτηριστικά που με τη σημερινή γνώση παραπέμπουν κυρίως στην πανώλη και τη λέπρα.
Ασφαλώς, δεν ήταν όλες οι επιδημίες «πανώλη» και «λέπρα».
Αλλά, σ΄ εκείνες τις εποχές, που η ιατρική επιχειρούσε τα πρώτα γενναία της βήματα, δια του Αλκμαίωνα (μαθητή του Πυθαγόρα), του Εμπεδοκλή και του Διογένη του Απολλωνιάτη στην αρχή και του Ιπποκράτη αργότερα, οι θανατηφόρες δερματολογικές ασθένειες ενέπιπταν στην κατηγορία της «λέπρας» (εξ ου και ο ορισμός «λεπρός» < από το ρήμα λέπω, που σημαίνει διαθέτω λέπια, φολίδες) και οι υπόλοιπες αποδίδονταν με τον γενικό, αλλά τόσο ενδεικτικό του ελληνικού γλωσσικού πλούτου, όρο «πανώλη» (πανώλη < από το ρήμα όλλυμι/ολλύω, που σημαίνει καταστρέφω, φονεύω, χάνομαι, εξαφανίζομαι).
Γενικά, στην αρχαιότητα και στον Μεσαίωνα, κάθε επιδημική νόσος με υψηλή θνησιμότητα χαρακτηριζόταν «πανώλη» ή «λοιμός» (η λέξη συνδέεται ετυμολογικά με την αρχαία λέξη «λοιγός», που σημαίνει «καταστροφή, όλεθρος από αρρώστια ή πόλεμο).
Όμως, και το ρήμα ιάομαι -ώμαι (θεραπεύω) είναι αντίστοιχα αρχαίο και αποδίδει ακριβώς την ανθρώπινη ικανότητα να διαχειρίζεται όλα τα δεινά, που στην πορεία των αιώνων και των χιλιετιών αποδόθηκαν σε πλανητική ανισορροπία, σε θεϊκή τιμωρία, σε ανθρώπινη πλεονεξία και ματαιοδοξία…
Η πολύτιμη μαρτυρία του προσβληθέντα από πανώλη Θουκυδίδη στους γιατρούς του μέλλοντος
Στα κείμενα του Θουκυδίδη, οι μελετητές εντοπίζουν για πρώτη φορά τη λέξη «θεράπων» με την έννοια της ιατρικής φροντίδας.
Είναι η εποχή που ένας λοιμός «χτυπάει» τους Αθηναίους, κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου:
