Δημήτρης Λιαντίνης: Να υπάρχεις ελληνικός δηλώνει τέσσερες τρόπους συμπεριφοράς - Το Τελευταίο Βιβλίο του Δημήτρη Λιαντίνη (VIDEO - pdf)

“Να υπάρχεις Ελληνικός, δηλώνει τέσσερις τρόπους συμπεριφοράς. Ότι δέχεσαι την αλήθεια, που έρχεται από τη φύση, όχι την αλήθεια που φτιάχνει το μυαλό των ανθρώπων. Ότι ζεις σύμφωνα με την ηθική της γνώσης, όχι με την ηθική της δεισιδαιμονίας και των προλήψεων. Ότι αποθεώνεις την ομορφιά, γιατί η ομορφιά είναι δυνατή σαν το νου σου και φθαρτή σαν τη σάρκα σου. Και κυρίως αυτό: Ότι αγαπάς τον άνθρωπο, καθώς ο άνθρωπος είναι το πιο τραγικό πλάσμα μέσα στον κόσμο.”

― Δημήτρης Λιαντίνης, Τα ελληνικά

«Σχετικά με τα Αρχαία Ελληνικά το κρίμα των δασκάλων είναι πως διδάσκουν το μάθημα χωρίς να γνωρίζουν το περιοχόμενο. Διδάσκουν δηλαδή την Αρχαία Ελληνική, αλλά δεν ξέρουν τους αρχαίους Έλληνες.»

― Δημήτρης Λιαντίνης, Τα ελληνικά

 

Να υπάρχεις ελληνικός δηλώνει τέσσερες τρόπους συμπεριφοράς.

Ότι δέχεσαι την αλήθεια που έρχεται μέσα από την φύση. 

Όχι την αλήθεια που φτιάχνει το μυαλό των ανθρώπων.

Ότι ζεις σύμφωνα με την ηθική της γνώσης. 

Όχι με την ηθική της δεισιδαιμονίας και των προλήψεων.

Ότι αποθεώνεις την εμορφιά. 

Γιατί η εμορφιά είναι δυνατή σαν το νου σου και φθαρτή σαν τη σάρκα σου.

Και κυρίως αυτό.. Ότι αγαπάς τον άνθρωπο. Πως αλλιώς! 

Ο άνθρωπος είναι το πιο τραγικό πλάσμα μέσα στο σύμπαν.

Στις τέχνες, καθώς και στη φιλοσοφία, από ένα σημείο και ύστερα δεν λέγεται πια τίποτε το καινούργιο. Μετά τους Έλληνες κάθε μεγάλο έργο είναι μεγάλο κατά την έννοια ότι εμφανίζεται με καινούργια μορφή, με αλλιώτικο τρόπο, με διαφορετική έκφραση.

Ο Δάντης είναι η προέκταση του Βιργίλιου, και ο Βιργίλιος του Ομήρου. Ο Γκαίτε είναι η προέκταση του Σαίξπηρ, και ο Σαίξπηρ του Αισχύλου. Ο Κάτουλος είναι προέκταση του Αρχίλοχου, και ο Μπάυρον του Κάτουλου. Ο Λουκρήτιος είναι προέκταση του Επίκουρου, και ο Ενγκελς του Λουκρήτιου.

Ο Καβάφης χωρίς την Παλατινή Ανθολογία θα έδειχνε στα μάτια μας ο Καβάφης είναι ποιητής οπτικός, είναι γλύπτης- μισοσβησμένο ψηφιδωτό. Και η «ηλιακή μεταφυσική» του Ελύτη είναι ανάσταση θανάτου της ποίησης του Σολωμού, όπως και το φως της ποίησης του Σολωμού είναι ανάσταση θανάτου της ποίησης του Πλάτωνα.

Ποιος είναι ο καλύτερος στίχος της νεοελληνικής ποίησης; Κατά την περίπτωση πολλοί είναι, θα ειπούν πολλοί. 

Ωστόσο εγώ θα απαγγείλω ένα για όλες τις περιπτώσεις :

H “Οδύσσεια” του Νίκου Καζαντζάκη. Ένα διαχρονικό έπος – ηρωική κατάφαση της ανθρώπινης μοίρας

TO ΕΠΟΣ του Καζαντζάκη, με την κεντρική του ι­δέα, την ηρωική χωρίς μάταιες ελπίδες κατάφαση της ανθρώπινης δραστηριότητας και της ανθρώπι­νης μοίρας, στέκεται, ως προς τη σύλληψη και την ευρύτητα των στόχων, πολύ ψηλότερα από το επί­πεδο των αναιμικών μεσοπολεμικών και μεταπο­λεμικών συγγραφέων της Ευρώπης.

Ο Καζαντζά­κης κηρύσσει στην «Οδύσεια» την εγκατάλειψη της εύκολης ζωής, των μικρών ασημάντων πραγ­μάτων που πνίγουν την ψυχή· κηρύσσει την επι­στράτευση του ατόμου για μια σειρά υψηλών, συ­νεχώς υπερβαινομένων στόχων

Πιστεύει ότι μόνο έτσι μπορεί ο άνθρωπος να ξεπεράσει τη θνητή φύση του και να βοηθήσει στην τελειοποίηση και αποπνευμάτωση, για την οποία αγωνίζεται από πολλούς δρόμους μέσα στη δημιουργία ο ίδιος ο Θεός. Παρά τα βεργσονικά και εν μέρει νιτσεϊκά στοιχεία που περιέχει η κοσμοθεωρία αυτή, είναι απαραγνώριστος ο προσωπικός τρόπος του Καζαντζάκη στη σύλληψη και την έκφρασή της, και σ’ αυτόν ακριβώς τον καζαντζακικό τρόπο και τόνο οφείλεται η παγκόσμια επιτυχία του έργου (…)

Ως προς τη γλώσσα ο Καζαντζάκης, επηρεασμέ­νος από το δημοτικισμό της εποχής του διαμόρ­φωσε συνειδητά ένα δύσκολο και πληθωρικό ιδίω­μα, στο οποίο ζήτησε να αφομοιώσει και να σώσει σπάνιες λέξεις και εκφράσεις προερχόμενες από όλη την Ελλάδα και κυρίως από την ιδιαίτερη πα­τρίδα του, την Κρήτη. H γλώσσα αυτή, που περι­λαμβάνει και παρά πολλά σύνθετα επίθετα και ρή­ματα πλασμένα από τον ποιητή, έχει έντονα προ­σωπικό χρώμα και είναι αδιάσπαστα δεμένη με την αδρή, σπάνια λυρική διάθεση του δημιουργού . . .

Η περίφημη ανθρωποκεντρική Θεία Κωμωδία και το μεγάλο ταξίδι του Δάντη - Dante e il gran viaggio

Oμεγαλύτερος Ιταλός ποιητής και φιλόσοφος του Μεσαίωνα και ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, ο Δάντης Αλιγκιέρι, γεννήθηκε την 1η Ιουνίου του 1265 και πέθανε στις 14 Σεπτεμβρίου 1321. 

Ο Δάντης έμεινε περισσότερο γνωστός για το επικό του ποίημα Commedia, το οποίο μετονομάστηκε σε Θεία Κωμωδία (La Divina Commedia). Επηρέασε βαθιά όχι μονο τη θρησκευτική φαντασία αλλά και όλες τις επόμενες αλληγορικές κατασκευές στη λογοτεχνία.

Ο Δάντης στη Θεία Κωμωδία περιγράφει σε πρώτο πρόσωπο, το φανταστικό ταξίδι του στον Άδη, το οποίο ξεκινά – κατά την πιθανότερη εκδοχή – την Μεγάλη Παρασκευή του 1300, στις 8 Απριλίου και ενώ ο Δάντης είναι τριάντα πέντε ετών. 

Το ταξίδι παρουσιάζεται ως αληθινό, κυρίως μέσω της χρήσης πλήθους στοιχείων που παραθέτει ο Δάντης σχετικά με αυτό και των λεπτομερειών που δίνονται με πολύ μεγάλη ακρίβεια. 

Κατά το πέρασμά του από την Κόλαση και το Καθαρτήριο, ο ποιητής συνοδεύεται από τον δάσκαλό του Βιργίλιο, ενώ η πορεία του στον Παράδεισο γίνεται με την παρουσία της Βεατρίκης, ο χαρακτήρας που αντιπροσωπεύει το γυναικείο πρότυπο κατά τον Δάντη και βασίζεται πιθανότατα στη Βεατρίκη Πορτινάρι, υπαρκτό πρόσωπο στη ζωή του.

Η περίφημη κόλαση του Dante:

Η τελευταία τηλεοπτική συνέντευξη του Νίκου Καζαντζάκη

Ένα σπάνιο οπτικοακουστικό απόσπασμα, από συνέντευξη, την οποία έδωσε ο Νίκος Καζαντζάκης για την γαλλική τηλεόραση.

   

Η συνέντευξη δόθηκε, στις 22 Μαΐου 1957, λίγους μήνες πριν, του θανάτου του μεγάλου Έλληνα λογοτέχνη, σε δύο ανθρώπους των γραμμάτων και δημοσιογράφους, τον Pierre Dumayet και τον Max-Pol Fouchet. 

Η συνέντευξη αφορούσε δύο από τα βιβλία του Καζαντζάκη, τον «Ζορμπά» και τον «Φτωχούλη του Θεού», που ήταν και το πιο πρόσφατο 

 =====================

 "O σιωπών δοκεί συναινείν"

Έλληνες του Πνεύματος και της Τέχνης: Νίκος Καζαντζάκης - Η Ασκητική (Salvatores dei)

Ο Στέλιος Μάινας παρουσιάζει τη ζωή και το έργο του Νίκου Καζαντζάκη. 

Ο γνωστός ηθοποιός, περιδιαβαίνει το άγριο κρητικό τοπίο. Περπατά στο λιμάνι και στα τείχη του Ηρακλείου, αλλά και στην Αίγινα και στην Αθήνα. 

Καλεί όλους να ακολουθήσουν τα βήματα του Καζαντζάκη στο γεωγραφικό και πνευματικό ταξίδι της ζωής του. Αυτή η πορεία, μαζί με το σπάνιο φωτογραφικό, και οπτικοακουστικό υλικό και τις μαρτυρίες και συνεντεύξεις ανθρώπων που τον γνώρισαν και μελέτησαν τη ζωή και το έργο του, σχηματίζει τη «βασανισμένη» και ελεύθερη μορφή ενός σύγχρονου Οδυσσέα. Ένας Οδυσσέας που ταξίδευε από τόπο σε τόπο και από ιδέα σε ιδέα χωρίς να στέκεται να ησυχάσει πουθενά. 

Για τον Νίκο Καζαντζάκη μιλούν: ο Γιώργος Γραμματικάκης, η ποιήτρια και βαφτισιμιά του Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, η συγγραφέας και καθηγήτρια βυζαντινών και νεοελληνικών σπουδών του Πανεπιστημίου Κρήτης Αγγέλα Καστρινάκη

Μην καταδέχεσαι να ρωτάς: "Θα νικήσουμε; Θα νικηθούμε;" Πολέμα!

Ν' αγαπάς την ευθύνη. Να λες: Εγώ, εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη γης. Αν δε σωθεί, εγώ φταίω.

Να πεθαίνεις κάθε μέρα. Να γεννιέσαι κάθε μέρα. Ν' αρνιέσαι ό,τι έχεις κάθε μέρα.

Να 'σαι ανήσυχος, αφχαρίστητος, απροσάρμοστος πάντα. Όταν μια συνήθεια καταντήσει βολική, να τη συντρίβεις. Η μεγαλύτερη αμαρτία είναι η ευχαρίστηση.

Νίκησε το στερνό, τον πιο μεγάλο πειρασμό, την ελπίδα. Τούτο είναι το τρίτο χρέος.

Πειθαρχία, να η ανώτατη αρετή.

-------------------------------------

Ποτέ μην αναγνωρίσεις τα σύνορα του ανθρώπου! Να σπας τα σύνορα! Ν'αρνιέσαι ό,τι θωρούν τα μάτια σου. Να πεθαίνεις και να λες: Θάνατος δεν υπάρχει!

Καζαντζάκης - "Ασκητική"

ΚΕΦΑΛΑΙΑ:

Δραματικά επίκαιρη: Η απολογία του Νίκου Καζαντζάκη το 1925

Ο Νίκος Καζαντζάκης στην ιστορία

Η απολογία του Νίκου Καζαντζάκη στην ανακριτική αρχή του Ηρακλείου, που δημοσιεύτηκε τη Δευτέρα 16 Φεβρουαρίου 1925, δεν αποτελεί μόνο ένα έξοχο πολιτικό κείμενο αλλά είναι και δραματικά επίκαιρη σήμερα, την εποχή της κρίσης. 

Μιας εποχής που η σύγχυση, οι πολιτικές και κοινωνικές συγκρούσεις αλλά και αντιφάσεις στον πολιτικό λόγο κυριαρχούν.

Παρακάτω, παραθέτουμε ένα τμήμα της διάσημης “απολογίας του Καζαντζάκη”:

Νίκου Καζαντζάκη - The Last Temptation Of Christ (Ο τελευταίος πειρασμός 1988) Martin Scorsese

Ιδού ο άνθρωπος!  

Σκέψεις και παρατηρήσεις για το μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη 

«Ο τελευταίος πειρασμός» (εκδ. Καζαντζάκη).

Στο κατά Ματθαίο ευαγγέλιο και στην επί του Όρους ομιλία του Ιησού υπάρχει ένα απόσπασμα (5,17) που αναφέρει: 17 Μὴ νομίσητε ὅτι ἦλθον καταλῦσαι τὸν νόμον ἢ τοὺς προφήτας· οὐκ ἦλθον καταλῦσαι, ἀλλὰ πληρῶσαι. 

Ὁ παλαιὸς νόμος καὶ ὁ νόμος τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ

 Στον τελευταίο πειρασμό, αυτό είναι ένα σημαντικό στοιχείο τριβής ανάμεσα στον Ιάκωβο και τον Χριστό. 

Ο μαθητής φαντάζεται να καταλύουν το υπάρχον εβραϊκό ιερατείο για να στήσουν στη θέση του άλλο δικό τους και σύμφωνα με τις επιθυμίες τους, να χτίσουν νέες συναγωγές και να φτιάξουν νέους νόμους, αναγκάζοντας τον ίδιο τον Δάσκαλο να τον επιπλήξει υψώνοντας τη φωνή του και λέγοντάς του πως 

«Έτσι σταυρώνεις το πνέμα, Ιάκωβε…», για να λάβει ως αντίλογο πως «… Έτσι μονάχα το πνέμα δε θα μπορεί να γίνει αέρας και να φύγει Αυτό για τη δουλειά μας, φτάνει, ραβή…» 

Ο αγωνιζόμενος και ιδεολόγος άνθρωπος απ’ τη μια μεριά και ο ρεαλιστής και οπορτουνιστής απ' την άλλη.

   

https://ok.ru/video/6729946368664

 Αποσπάσματα από τον πρόλογο του Νίκου Καζαντζάκη:

Νίκος Καζαντζάκης: "Ο τελευταίος πειρασμός" (The Last Temptation).

“Κι άλλη φορά σε ρώτησα, ραβή, δεν υπάρχει άλλος δρόμος;"

- “Όχι, Ιούδα, αδερφέ μου, άλλος δρόμος δεν υπάρχει”. 

-" Μου το λες για να με παρηγορήσεις, για να με κάμεις να σε προδώσω, δίχως να σπαραχτεί η καρδιά μου· λες πως αντέχω, για να μου δώσεις κουράγιο· όχι, όσο ζυγώνουμε στη φοβερή στιγμή, όχι, δεν αντέχω, ραβή μου!" 

- "Αντέχεις, Ιούδα αδερφέ μου· ο Θεός να σου δώσει τη δύναμη, όση σου λείπει, γιατί πρέπει· πρέπει εγώ να σκοτωθώ και συ να με προδώσεις· εμείς οι δυο πρέπει να σώσουμε τον κόσμο· βοήθα με."

Ο Ιούδας έσκυψε το κεφάλι και σε λίγο:

-" Αν ήταν εσύ να πρόδινες το δάσκαλό σου, θα το ‘κανες;"

Πολλήν ώρα έμεινε ο Ιησούς συλλογισμένος· τέλος:

-" Όχι", είπε," φοβούμαι πως δε θα μπορούσα· γι’ αυτό κι ο Θεός με λυπήθηκε και μου ‘δωκε το χρέος το πιο εύκολο: να σταυρωθώ." 

 Νίκος Καζαντζάκης, Ο τελευταίος πειρασμός

O τελευταίος πειρασμός from Πέτρος Πέτρου on Vimeo.

Υπόθεση:

Τραγωδία στα Τέμπη: Ο Καζαντζάκης το είχε πει καλύτερα από όλους! Η Ελλάδα επιζεί μέσα από ατομικές περιπτώσεις, το κράτος σταθερά υπολειτουργεί

Συντάκτης: Γιάννης Χωριανόπουλος

Τι να πει, τι να σκεφτεί και τι να γράψει κανείς για την τραγωδία στα Τέμπη. Στην Ελλάδα του 2023 δύο τρένα συγκρούστηκαν μεταξύ τους και ο θάνατος βρήκε τόσους ανθρώπους.

Οργή και μόνο οργή. Μόνο η σκέψη για τους ανθρώπους που θρηνούν ή ακόμα δεν έχουν βρει τους δικούς τους φτάνει για να σε οδηγήσει στην τρέλα.

Το 2023 σε μια ευρωπαϊκή (υποτίθεται χρόνια τώρα) χώρα δεν υπάρχουν οι δικλείδες ασφαλείας ώστε να μη συμβεί ένα γεγονός όπως αυτό που συνέβη στα Τέμπη.

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης σε μια δήλωση εκτός πραγματικότητας, μας διαβεβαίωσε πως θα γίνει ότι πρέπει ώστε να μην ξανασυμβεί κάτι ανάλογο.

Σοβαρά τώρα; Αυτό να το πείτε στις οικογένειες που θρηνούν.

Στην Ελλάδα του 2023 στη μοναδική διαδρομή τρένων στη χώρα, τα πάντα, όπως αντιληφθήκαμε δυστυχώς κρέμονταν/κρέμονται από τις ανθρώπινες αποφάσεις και την έλλειψη υποδομών.

Τι πάει να πει ανθρώπινο λάθος τη σύγχρονη εποχή στις μεταφορές ανθρώπινων ζωών; Θα έπρεπε να έχει υλοποιηθεί όλο αυτό το πλάνο ώστε ακόμα και ανθρώπινο λάθος να συμβεί, να μπορεί να διορθωθεί άμεσα.

Στην Ελλάδα όμως των κονδυλίων, γιατί λεφτά υπάρχουν, πρωτίστως θα πρέπει να πάνε εκεί που πρέπει να πάνε και όχι στις υποδομές της παιδείας, της υγείας, των μεταφορών.

Όπως τόσες και τόσες τραγωδίες μετά, υπάρχει έστω ένας που να πιστεύει πως μπορεί να αλλάξει κάτι δραματικά; Για ορισμένα 24ώρα που η τραγωδία στα Τέμπη θα μείνει στην επικαιρότητα, θα ακουστούν πομπώδης εξαγγελίες.

Μετά όμως;

Νίκος Καζαντζάκης-Ελ Γκρέκο: Τόσο μεγάλοι, μα και τόσο διαφορετικοί [Προσεγγίσεις στη ζωή και το έργο τους]

Του Σήφη Μιχελογιάννη 

Η «Αναφορά στον Γκρέκο», το τελευταίο σπουδαίο έργο, μια μυθιστορία ή μια αυτοβιογραφία του Νίκου Καζαντζάκη προσδιορίζει ή και οριοθετεί μια προσέγγιση, μια συνάντηση, δύο μεγάλων Ελλήνων, δύο μεγάλων Κρητικών. Ο Νίκος Καζαντζάκης, ο μέγιστος της ελληνικής πεζογραφίας με τις πεντακόσιες ογδόντα (580) εκδόσεις στο εξωτερικό σε σαράντα (40) ξένες γλώσσες αναφέρεται στον μεγάλο Δομήνικο Θεοτοκόπουλο που άκμασε στην Ισπανία και έγινε γνωστός σε όλο τον κόσμο.

Πέρασαν βέβαια 2-3 αιώνες από το θάνατο του Ελ Γκρέκο για να κατανοήσουν οι Ευρωπαίοι ειδικοί την πραγματική αξία της τέχνης του και να τον αποδεχθούν οι απλοί πολίτες. Μπορεί σε αυτό να έπαιξε ρόλο το ότι η τεχνοτροπία του, η φιλοσοφία του θα έλεγα, ήταν εξπρεσιονιστική. Επίσης η νοοτροπία του ήταν κατά βάση νοοτροπία ανθρώπου μοναχικού. Όπως λέγεται, το ταλέντο τρέφεται στη μόνωση.

Πρέπει δε να προσθέσουμε σε όλα αυτά πως θεωρείται ότι το έργο του Ελ Γκρέκο επηρέασε τον Πικάσο, ότι ήταν προπομπός του κυβισμού του Πικάσο και ότι επηρέασε ακόμα και τους σουρεαλιστές. Έτσι κατανοούμε πόσο ήταν το έργο του καινοτόμο, αντικλασσικό και εικονοκλαστικό και δύσκολα αποδεκτό στην εποχή του.

Συνήθως σε εμάς τους Έλληνες και ειδικά στους Κρητικούς, μας γεμίζει με . . .

- «Αναφορά στον Γκρέκο»: ο Καζαντζάκης αυτοβιογραφούμενος (απόσπασμα)

Παππού αγαπημένε, είπα, δώσ' μου μιαν προσταγή. Χαμογέλασε, απίθωσε το χέρι απάνω στο κεφάλι μου. δεν ήταν χέρι, ήταν πολύχρωμη φωτιά. ως τις ρίζες του μυαλού μου περεχύθηκε η φλόγα. -Φτάσε όπου μπορείς παιδί μου..

Η φωνή του βαθιά, σκοτεινή, σα νάβγαινε από το βαθύ λαρύγγι της γης.

'Εφτασε ως τις ρίζες του μυαλού μου η φωνή του, μα η καρδιά μου δεν τινάχτηκε. -Παππού, φώναξα τώρα πιο δυνατά, δώσ μου μιαν πιο δύσκολη, πιο κρητικιά προσταγή. Κι ολομεμιάς, ως να τα πω, μια φλόγα σούριξε ξεσκίζοντας τον αέρα, αφανίστηκε από τα μάτια μου ο αδάμαστος πρόγονος με τις περιπλεγμένες θυμαρόριζες στα μαλλιά του κι απόμεινε στην κορφή του Σινά μια φωνή όρθια, γεμάτη προσταγή, κι ο αέρας έτρεμε:

-Φτάσε όπου δεν μπορείς!...

Πετάχτηκα τρομαγμένος από τον ύπνο. είχε πια ξυμερώσει. Σηκώθηκα, ζύγωσα στο παράθυρο, βγήκα στο μπαλκόνι με την καρπισμένη κληματαριά. Η βροχή είχε τώρα κοπάσει, έλαμπαν οι πέτρες, γελούσαν. τα φύλλα των δέντρων ήταν φορτωμένα δάκρυα. -Φτάσε όπου δεν μπορείς!

Ο δάσκαλος Δημήτρης Λιάρος και η φιλόλογος Βασιλική Φυτώκα διαβάζουν σελίδες ελληνικής λογοτεχνίας και συζητούν. Τα αποσπάσματα από την "Αναφορά στο Γκρέκο" αφορούν τη σχέση του Νίκου Καζαντζάκη με τη μητέρα του και τον πατέρα του, αλλά μέσα από αυτά βιώνουμε τη σχέση του με τις ιδέες, με τη φύση, με τον Άνθρωπο. Ένας λόγος γεμάτος εικόνες και ένταση που μας συγκινεί και δικαιώνει το μεγαλείο αυτού του συγγραφέα ποιητή...
Νίκος Καζαντζάκης, απόσπασμα από το βιβλίο "Αναφορά στο Γκρέκο"

 

Η Αναφορά στον Γκρέκο, το κύκνειο άσμα του Καζαντζάκη, περιέχει παραλλαγμένα ή και αυτούσια τμήματα από επιστολές, ημερολόγια, σημειωματάρια, ή και αποσπάσματα από άλλα έργα του. 

Ο Καζαντζάκης σχεδίαζε ήδη από το τέλος της δεκαετίας του 1920 τη συγγραφή ενός έργου που θα είχε την μορφή ενός διαλόγου με τον ζωγράφο Δομήνικο Θεοτοκόπουλο:

Καζαντζάκης-Δάντης: Μεταφράζοντας τη Θεία Κωμωδία

Η ΘΕΙΑ ΚΩΜΩΔΙΑ του Dante Alighieri 

 ΚΟΛΑΣΗ ΤΡΑΓΟΥΔΙ Ι 

http://hostingwin.unitn.it/gozzi/commedia.htm

 [Αρχίζει η Κωμωδία του Dante Alleghieri di Fiorenza, στην οποία πραγματεύεται τις ποινές και τις τιμωρίες των κακών και τα πλεονεκτήματα και τα έπαθλα των αρετών. Αρχίζει το πρώτο κάντο του πρώτου μέρους που ονομάζεται Inferno, στο οποίο ο ηθοποιός κάνει έναν πρόλογο σε όλο το έργο.]

  Italian: Dante's Inferno - Canto 1 - recited by Roberto Benigni + Translation 

Για έναν που ασχολείται και με τη μετάφραση, τα διάφορα μεταφραστικά μοντέλα έχουν μια αξία κάθαρσης και απελευθέρωσης: στην προοπτική μιας πρόδηλης αισθητικής αναζήτησης όπου συμπυκνώνονται φιλοσοφικές και κειμενικές διαστάσεις κάθε μια από τις οποίες υπόκειται σε μια σύνθετη φιλολογική συζήτηση, όποιος μεταφράζει μπορεί να αντιληφθεί με ποιο τρόπο η εσωτερική συνέπεια και η δύναμη του ποιητικού λόγου, γεννιέται από τη θέληση να μεταμοσχεύσει τα σημεία του κειμένου μέσα στον «προστατευόμενο τόπο» του Σύγχρονου, όπου ακόμη και εκείνα τα δυσεπίλυτα αινίγματα εκρήγνυνται ακέραια, στο περιπεπλεγμένο δίχτυ του αντί-κειμένου: και τότε, η προσπάθεια ερμηνείας σημαίνει αδυναμία κατανόησης. 

Περισσότερο από κατανόηση, σημαίνει πράξη: η δημιουργία ενός κειμένου στη συνείδηση του μεταφραστή περνά από το ίδιο πλέγμα υπαινιγμών που κατακλύζουν τον αναγνώστη στη μητρική γλώσσα. 

Αποστολή του μεταφραστή είναι η μεταμόσχευση των γκρίζων περιοχών σ’ έναν άλλο αστερισμό σημείων, χωρίς η αρετή της βαρύτητάς τους να χάνει την ώσμωση γύρω από τη μονάδα-άτομο.

          Ας αρχίσουμε λοιπόν το ταξίδι μας από την εικόνα του μεταφραστή ως πρώτο και βαθύ αναγνώστη του κειμένου, μια μοναδική φιγούρα μάρτυρα του χρόνου: τον Νίκο Καζαντζάκη. 

Σ’ αυτόν, η αισθητική του κειμένου του Δάντη μετατρέπεται σε ερμηνευτική στρατηγική. 

Ο Καζαντζάκης μεταφράζει αναζητώντας τη στιγμή κατά την οποία μια συγκεκριμένη οπτασία του δαντικού κόσμου μεταμορφώνεται σε ποιητική λάμψη. 

Η στιγμή κατά την οποία ο ποιητής επισκέπτεται, και θα επισκέπτεται για πάντα, τους αναγνώστες.

          Έτσι, όταν αρχίζει να μεταφράζει στα ελληνικά τη Θεία Κωμωδία, ο Καζαντζάκης δημιουργεί ένα παράδειγμα αρχαϊκής συμβίωσης ανάμεσα στη φύση και τη σκέψη.

          Στη δίνη της γλώσσας, στην Κόλαση, στο Καθαρτήριο και στον Παράδεισο, τα  Κάντι επικοινωνούν μεταξύ τους μέσα από τις αισθήσεις, τα πάθη, τις αλληγορίες, τα σύμβολα, τα τοπία, τον έρωτα, τον πόθο, ξεφεύγοντας από τη διάσταση «χρόνος».    

          Για τον Καζαντζάκη μεταφραστή, κάθε πράξη επικοινωνίας ξεκινά από μια προϋπόθεση αθωότητας:

ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ ΠΟΙΕΙΝ: Ηχητικό απόσπασμα από την ομιλία του Νίκου Καζαντζάκη στην ελληνική υπηρεσία του BBC, το 1953

(επιμέλεια: Μάνος Ορφανουδάκης)

Αν ο κόσμος δεν ήταν καμωμένος από τον Ιεχωβά αλλά από τον Όμηρο, ο Μπέρναρντ Σω θα ήταν ένας κοκκινογένης θεός του Ολύμπου και θα είχε αχώριστο σύντροφο κοντά του τον Θερσίτη να τον κερνά.

Νηφάλιος αιώνια ο ένας, ολομέθυστος αιώνια ο άλλος, θα κοίταζαν από ψηλά τον κόσμο και θα γελούσαν, ο ένας γιατί ο κόσμος είναι τόσο όμορφος, ο άλλος γιατί ο κόσμος είναι τόσο άσχημος, κι οι δυό μαζί γιατί ξέρουν το μεγάλο μυστικό, πως όλος αυτός ο περίφημος Τρωικός Πόλεμος έγινε όχι για την Ελένη, παρά για τον ίσκιο της Ελένης. Η αληθινή Ελένη είχε καταφύγει κυνηγημένη και αμόλευτη, στο κεφάλι του Μπέρναρντ Σω σαν μια μεγάλη ιδέα.

Θα κατέβαινε συχνά ο Μπέρναρντ Σω στον κόσμο να παλέψει, όχι για να βοηθήσει τους Αχαιούς ή τους Τρώες παρά για να προστατέψει καμιάν ιδέα που κινδύνευε.

Ιπποτικός, αφιλόκερδος, καταφρονητής κάθε επίγειου ο κοκκινογένης αυτός θεός, μα πίσω του ως Σάντσο του ο Θερσίτης θα μάζευε με απληστία όλα τα επίγεια λάφυρα. Και έπειτα ο Μπέρναρντ Σω θα ανέβαινε πάλι στον Όλυμπο, να καθίσει δίπλα στην φιλενάδα του την πάνοπλη λογική την Αθηνά και θα συνεχίζονταν μέσα στον αβασίλευτο ήλιο της θεωρίας, ο Θείος Διάλογος.

Κι η Αθηνά σιγά σιγά, όχι οδηγημένη, κυνηγημένη από τον παντοδύναμο θεό, τον Γέλωτα, θα έφτανε στην ακρότατη συνέπεια της λογικής που είναι η απάρνηση της λογικής και θα γίνονταν στα χέρια του Μπέρναρντ Σω, Αφροδίτη.

Γιατί υπάρχει κάτι το επικίνδυνο, σοφιστικό και σαρκοβόρο στον αγαθό τούτο θεό που δεν τρώει κρέας.

Στην αρχή νοιώθουμε μπροστά του κάποια δυσφορία, μπορεί κι αντιπάθεια, μιαν κρυάδα, σα να πλησιάζουμε το άλλο πρόσωπο του θεού, τον σατανά.

Μας φαίνεται πως παίζει, πως καταδέχεται την παραδοξολογία και την υπερβολή για να κάνει πνεύμα, πως παραμορφώνει και παραφουσκώνει την αλήθεια, για να μας κάνει να γελάσουμε και να ντραπούμε.

Μα σιγά σιγά νοιώθουμε, όλα τούτα είναι το σκληρό τσόφλι και μέσα βαθειά χτυπά μια καρδιά τόσο ευαίσθητη που δε θα μπορούσε να ζήσει αν δε κρυστάλλωνε γύρα της, ασπίδα αδιαπέραστη, το γέλιο.

Μια μάσκα είναι το πνεύμα, που φορά η καρδιά του Μπέρναρντ Σω, μάσκα ασφυξιογόνων, για να μπορεί να αντέχει μέσα σε τότες φαρμακερές αναθυμιάσεις του κόσμου.

Κι όταν νιώσεις το μυστικό αυτό του Μπέρναρντ Σω αρχίζει η μεγάλη αγάπη. ...

Η επαίσχυντη «Εκστρατεία» στην Ουκρανία [Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, με_προτροπή των Γάλλων, αποστέλλει χιλιάδες έλληνες στρατιώτες στη μεσημβρινή Ρωσία (σημερινή Ουκρανία) στις αρχές του 1919, για να καταπνίξουν την επανάσταση των Μπολσεβίκων.]

Η επιλογή του Ελευθέριου Βενιζέλου για τη συμμετοχή της Ελλάδας στην εκστρατεία της Ουκρανίας δεν δικαιώθηκε από τα πράγματα. 

Οι εθνικές διεκδικήσεις σε Ανατολική Θράκη και Μικρά Ασία δεν ευοδώθηκαν, αφού μεσολάβησε η Μικρασιατική Καταστροφή, ενώ κόστισε βαρύτατα στις ελληνικές κοινότητες της νότιας Ρωσίας, που θεωρήθηκαν αμφίβολης νομιμοφροσύνης από τις σοβιετικές αρχές και πολλά μέλη της αναγκάσθηκαν να καταφύγουν ως πρόσφυγες στην Ελλάδα. Πηγή: https://www.sansimera.gr/articles/382

Πώς αντέδρασε η κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου στην απόφαση των Σοβιέτ να απαλλάξουν την Ελλάδα από το βραχνά του χρέους στην τσαρική Ρωσία; 

Απόλυτα εξαρτημένη από τους αγγλογάλλους ανέλαβε το βάρος της συμμετοχής στην στρατιωτική επέμβαση στην Ουκρανία και στη συνέχεια το ρόλο του χωροφύλακα με την τυχοδιωκτική εκστρατεία στη Μικρά Ασία.

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος επιθεωρεί στρατιωτικό τμήμα που αναχωρεί για την Ουκρανία

Σαν έτοιμος από καιρό ο Βενιζέλος έσπευσε να ανταποκριθεί στον αντιμπολσεβικισμό του γάλλου πρωθυπουργού Κλεμανσώ και να δηλώσει πως θα στείλει ένα σώμα στρατού και τον πολεμικό στόλο στην Ουκρανία. Σε αντάλλαγμα οι γάλλοι υποσχέθηκαν να υποστηρίξουν τις ελληνικές αξιώσεις στη Θράκη και τη Σμύρνη.

Η εκστρατεία και το οικτρό τέλος της

Έτσι , στις 21 Ιανουαρίου 1919, ένα χρόνο μετά την απόφαση της σοβιετικής εξουσίας να χαρίσει τα χρέη της Ελλάδας, οι πρώτοι έλληνες στρατιώτες (34ο Σύνταγμα Πεζικού) αποβιβάστηκαν στην Οδησσό και τέθηκαν υπό γαλλική διοίκηση. Η ελληνική εκστρατεία στην Ουκρανία είχε οικτρό τέλος. Κράτησε μόνο δυό μήνες και αν δεν υπήρχε ο γαλλικός στόλος όλοι οι γάλλοι και έλληνες στρατιώτες θα αιχμαλωτίζονταν.

Ελληνες στρατιώτες που πήραν μέρος στην εκστρατεία κατά της νεαρής τότε σοβιετικής εξουσίας.

Και δεν ήταν μόνο αυτή η ελληνική συμβολή στην προσπάθεια ανατροπής της νεαρής σοβιετικής εξουσίας. Η ελληνική κυβέρνηση έστειλε πράκτορες στη Γεωργία , όπου ζούσαν πολλοί έλληνες , με σκοπό την υπονόμευση της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας που κάτω από τεράστιες δυσκολίες προσπαθούσε να στηριχθεί εκεί. Το 1919-1920 ο Βενιζέλος έστειλε τον Νίκο Καζαντζάκη και τον συνταγματάρχη Ηρακλή Πολεμαρχάκη μαζί με κρητικούς από το στενό περιβάλλον του για να τραβήξουν τους έλληνες της περιοχής από την επιρροή των μπολσεβίκων. Ο Καζαντζάκης κινήθηκε δραστήρια αλλά χωρίς αποτέλεσμα αν και έμεινε καιρό στην περιοχή. Μέσα από αφάνταστες δυσκολίες έγινε τελικά Σοβιετική Δημοκρατία.

Στον Πόντο

Ανάλογες προσπάθειες καταβλήθηκαν και στην περιοχή του Πόντου, εκεί όπου το Λονδίνο και το Παρίσι σχεδίαζαν να φτιάξουν «ανεξάρτητο ελληνοαρμενικό κράτος. . . .